سقراط در 70 سالگی ، به اتهام بدکیشی ، توهین به خدایان المپ ، انکار برخی معتقدات دینی و سرانجام فاسد ساختن عقاید جوانان به دادگاه عمومی فراخوانده شد و با همین اتهامات به مرگ محکوم شد و با آنکه امکان رهایی از این محکومیت را داشت ، مرگ براساس قانون را فضیلت و گریز را رذیلت خواند . وی با تحلیل کیفر خواستی که بر ضد او صادر شده بود ، اهل آتن را که در دادگاه بودند ، مخاطب ساخت و از آنان خواست تا مبادا با کشتن او مرتکب خطایی شوند؛ زیرا که او هدیه خداوند به مردم آتن است . در اینجا بود که با لحنی طنز آلود ، خود را خرمگس خواند و دولت شهر آتن را به اسبی اصیل اما سنگین و فربه و بی تحرک تشبیه کرد که نیازمند مزاحمت آن خرمگس است تا از کرختی بیرون آید .

همواره این سؤال مطرح بوده است که اسلام گرایی ایرانیان به طور کلی دارای چگونه ماهیتی بوده است؟ چرا قوم گرايي عربي كه برخاسته از جاهليت بوده ، اسلاميت ايرانيان را بر نمي تابيده و بهر بهانه اي ايرانيان را رافضي ، خارج از دين و … قلمداد مي كرده است . آیا اسلام گرايي ايرانيان امری اصیل، ریشه دار و از روی حقیقت و تمایل قلبی بوده یا موضوعی از سر تدبیر مصلحت جویانه و غیر اصیل؟
پژوهش همه جانبه ی این موضوع حکایت از این دارد که علی رغم گرایش های اسلامی برخی ایرانیان که از روی فطانت و به جهت جلب منافع دنیایی و در مسیر حفظ اعتقادات قلبی بوده و جنبه ی مصلحت جویانه داشته است، امّا حقیقت ایمان اسلامی اکثریت ایرانیان بر بنیادهایی اصیل و بر فرزانگی و فرهیختگی این قوم استوار گردیده و در نهایت از حسن انتخاب ایشان ناشی شده است، و بر این امر شواهد و قراین فراوان تاریخی و اجتماعی دلالت می کند، امّا گواهی منابع دینی اسلام بر این موضوع جایگاه ویژه و ارزشمند دیگری دارد که دریچه ای نو را بر اندیشه ی هر حقیقت جویی می گشاید.
منابع مذکور به روشنی از اصالت ایمان اسلامی ایرانیان حکایت می کند، در این پژوهش سعی بر آنست که تنها به استناد منابع اصیل دینی یعنی قرآن و روایات این حقیقت به مرحله اثبات برسد.

اما نفوذ سخن دعانویس‌ها و نادانی مردم بیش از آن بود که فرمان امیر را بپذیرند. شماری که پول کافی داشتند، پنج تومان را پرداختند و از آبله‌کوبی سرباز زدند. شماری دیگر هنگام مراجعه مأموران در آب انبارها پنهان می‌شدند یا از شهر بیرون می‌رفتند روز بیست و هشتم ماه ربیع الاول به امیر اطلاع دادند که در همه‌ی شهر تهران و روستاهای پیرامون آن فقط سی‌صد و سی نفر آبله کوبیده‌اند.