همنشینی ایقاع و مفهوم؛ نگاهی فقهی به تلاوت «ربّنای» استاد شجریان
چند نفر از خسروان مملکت صلاح دیده‌اند که نوای خسرو آواز ایران، در رسانه رسمی به گوش مردم نرسد؛ گرچه خود می‌دانند که این نوا با روح مردم پیوند خورده و با دستور و فرمان، به حصر درنمی‌آید. موضوع آوای ربنای استاد محمدرضا شجریان، در این سال‌ها که پشت سر نهاده‌ایم، گاه در گفت‌وگوهای سیاسی به میان می‌آمد. تا آنجا که چنین بود، نیازی به مناقشات علمی احساس نمی‌شد. اما در این روزها ندای دیگری هم برخاسته که ظاهراً رنگ و بوی «علمی» دارد یا دست‌کم می‌توان آن را در سپهر علمی به نظر و مناظره نشست. گفته شده است: «از آنجا که موضوع دفاع از ایشان یک مناقشه سیاسی شده است، لذا در تلاوت مذکور توجه به آیت تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و این امر خلاف موازین شرعی تلاوت است… تحت‌الشعاع قرار گرفتن توجه به آیات باهرات نسبت به مقارنات آنقدر مهم بوده که برخی از فقهای بزرگ تلاوت ملحون را مورد شبهه قرار داده‌اند. البته این حساسیت در میان موسیقی‌دانان بزرگ و حرفه‌ای هم مطرح است و آنان غالباً ابا دارند که قطعات مهم ترکیبی آنان همراه با آواز پخش شود؛ زیرا معتقدند توجه به الحان و معانی (و گاه حرکات متناظر بدنی) توجه به رموز و ظرافت‌های نهفته در تناسب‌های ایقاعی را که جوهر اصلی هنر موسیقی است تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.»…
