تن‌ دادن به‌ معروفی یا منکری‌ از‌ سر ترس و بزدلی یـا طمع و زیاده‌خواهی در عرفان ارزش معنوی به شمار نمی‌آید. برای فقیه مهم‌ نیست چه چیزی باعث‌ می‌شود‌ افراد جامعه معروفی انـجام دهـند، یا‌ منکری‌ را ترک کـنند. بـرای او عمل به معروف و ترک منکر در درجۀ اول اهمیت‌ است‌. برای عارف، فرآیند مهم است‌؛ افراد‌ به‌ چه انگیزه و برای‌ دستیابی‌ به چه هدفی احکام و برنامه‌ها‌ را‌ رعایت می‌کنند.

نگاهی‌ به انسان‌شناسی فـقه و عـرفان پس از تـمهید مقدمات بالا به بررسی و تجزیه‌ و تحلیل‌ برخی پیش‌فرض‌های

در این نوشتار تفاوت نگاه‌ عرفانی و فقهی را نـسبت به انسان بـا‌ بـررسی تـاریخی-تحلیلی آموزه‌های فقهی و عرفانی، و با استفاده از دستاوردهای روان‌شناسی، و آموزه‌های دینی و مذهبی نشان داده، یکسان‌نگری نسبت به انسان، تلقّی‌ شهروندی از او، بی‌توجهی‌ یا‌ کـم‌توجهی به سنخ روانی انسان‌ها و غـیره از سـوی فقه و فقیه؛ در مقابل توجه به تفاوت‌های انسان‌ها، تفرّد، اهتمام به سنخ‌های روان‌شناختی انسان‌ها و غیره در نگاه عرفانی و عارفان را به تصویر کشیده‌ایم.

چکیده  در این نوشتار تلاش‌ کرده‌ایم‌ بـا‌ بـررسی تـاریخی-تحلیلی آموزه‌های فقهی و عرفانی، و با استفاده از دستاوردهای روان‌شناسی،