شرایط برای ولادیمیر پوتین و حسن روحانی سخت شده. درآمد اصلی روسیه و ایران از طریق صادرات نفت به دست می‌آید و بودجه این دو کشور به قیمت نفت بستگی دارد. روسیه قبل از اعمال تحریم‌ها بخاطر جنگ اوکراین نیاز داشت که نفت را بشکه‌ای ۱۰۰ دلار به فروش رساند تا در گردش بودجه کشورش ایجاد افزایش کند. ایران حتی به بشکه‌ای ۱۴۰ دلار نیاز دارد تا بتواند شرایط خود را بهبود بخشد. در ماه ژوئن، قیمت هر بشکه ۱۱۲ دلار بود و این برای گرداندن چرخ دستگاه نظامی پوتین بسیار رضایت بخش بود. این درحالی است که قیمت هر بشکه نفت اکنون به زیر ۸۰ دلار رسیده.
سازمان اوپک، به عنوان سازمان دولت‌های صادرکننده نفت، در آخرین اجلاس خود که روز پنج شنبه در وین برگزار شد، گامی دراین راستا برنداشت.
تهدیدی برای نظام‌های خودکامه
آنچه امروز در بازارهای نفتی روی می‌دهد، یک فرضیه طولانی مدت را در این رابطه مطرح می‌کند. نفت همواره به عنوان عامل مهمی در ایجاد جنگ شناخته شده و سازمان اوپک و کشورهای صنعتی غربی اضطراب‌ها و نگرانی‌هایی را دراین خصوص ایجاد کرده‌اند. نفت باعث ثبات حکومت‌های دیکتاتوری می‌شود و آن‌ها تا زمانی که با استفاده از درآمدهای نفتی، شهروندان خود را در حد مصرف کننده نگاه داشته‌اند، از تن دادن به دموکراسی و قانونمندی طفره خواهند رفت. درحال حاضر کاهش قیمت نفت به مانند اهرمی است که حداقل به شکلی موقت باعث کاهش رویارویی‌ها شده. پوتین دیگر درآمد سابق را که طی سال‌ها برای مدرن سازی ارتش خود و طی ماه‌های اخیر نیز برای مسلح کردن جدایی طلبان در شرق اوکراین مصرف کرده بود، دراختیار ندارد.
برای ایران، شرایط سخت‌تر است و دور زدن تحریم‌های غربی مشکل‌تر شده. شاید حکومت‌های خودکامه [آنگولا، ایران، روسیه، ونزوئلا] در دراز مدت سرنگون شوند، زیرا دیگر نخواهند توانست با درآمدهای حاصل از فروش نفت جوامع خود را در صلح و آرامش نگاه دارند.
چرا قیمت نفت تا این حد سقوط کرد؟ دلایل اقتصادی و اقدامات سیاسی باعث این کاهش بوده. تقاضا چندان بالا نیست. شش سال پس از بحران مالی جهانی، اقتصاد جهان هنوز به نرخ دوران رشد قبل از بحران نرسیده. قبل از سال ۲۰۰۸ اشت‌ها برای انرژی ازسوی چین و برخی کشورهای درحال توسعه بالا بود و این هراس وجود داشت که شاید قیمت نفت به ۱۴۰ تا ۲۰۰ دلار نیز برسد. درنتیجه، بسیاری از صنایع در زمینه شیوه‌های تولید انرژی سرمایه گذاری کردند و مشوق‌های بسیاری نیز ازسوی دولت‌ها برای اکتشاف ذخایر جدید انرژی ارائه گردید. رشد روزافزون در عملیات اکتشافی در کانادا و ایالات متحده باعث شد تا بازار نفت به شکلی غیرمستقیم متحول گردد. با توجه به شرایط زمین‌شناختی ذخایر نفتی، شکستن لایه‌های سنگی زمین برای انجام اکتشاف بسیار پرهزینه است و این درصورتی توجیه اقتصادی دارد که هر بشکه نفت بیش از ۱۰۰ دلار به فروش برسد. با توجه به کشف ذخایر بزرگ، اگر قیمت نفت دیگر به مانند سال ۲۰۰۸ سریع و تا آن میزان افزایش نیابد، حداقل می‌توان کاری کرد که هر بشکه نفت کمتر از ۱۰۰ دلار نیز به فروش نرسد.
این تحولات اساسی در عرضه و تقاضای نفت این امکان را برای تولیدکنندگان بزرگ به وجود آورده که حتی در دراز مدت نیز با قیمت پایین نفت در امور ژئوپلیتیکی مداخله کنند. ایالات متحده با تولید ۱۲ میلیون بشکه در روز به اولین تولید کننده نفت تبدیل شده و از این حیث، قبل از روسیه [۱۱ میلیون بشکه] و عربستان سعودی [۵/۹ میلیون بشکه] قرار می‌گیرد. با این حال، کاهش قیمت نفت را باید در عملکرد سعودی‌ها جستجو کرد. درواقع آن‌ها تولید نفت را کاهش نداده‌اند تا قیمت آن افزایش یابد، چرا که نفت ارزان باعث خواهد شد تا رقیب این کشور، ایران، در شرایط سختی قرار گیرد. نفت مدت‌ها به عنوان عاملی در ایجاد جنگ و رویارویی شناخته می‌شد، ولی امروز به عنوان مانعی در برابر پیکارجویان پوتین قرار گرفته است.
تاگس اشپیگل، ۲۷ نوامبر
به نقل از روز آنلاین