گفتگو با دکتر یزدی
به بهانه پنجمین سالگرد رحلت آیت الله منتظری به سراغ دکتر ابراهیم یزدی یکی از اعضای شورای انقلاب اسلامی رفتیم تا طی گفتگویی در این باب به برخی از زوایای پنهان در دوران قائم مقامی آیت الله منتظری بپردازیم:
آیت الله منتظری دارای چه نقشی در انقلاب اسلامی ایران بودند؟
شادروان آیت الله العظمی منتظری از جمله روحانیان و علمای برجسته قم بود که از همان شروع جنبش روحانیان علیه استبداد سلطنتی در صف مقدم قرارداشته است. بار‌ها دستگیر و زندانی شد. در زندان هم الگوی مقاومت، صبرو شکیبایی و سعه صدر بود. با زندانیان سیاسی دگر اندیش و وابسته به گروه‌های چپ مارکسیست با مدارا و تساهل برخورد می‌کردند.
لطفا سابقه آشنایی شما با ایشان را شرح دهید.
در زمان استقرار در نوقل لوشاتو ایشان هم برای دیدار با رهبر انقلاب به پاریس آمدند. و این اولین دیدار و آشنایی من با ایشان بود. قبلاً با نام و فعالیت‌های ایشان دورادور آشنا بودم. در دوران که زندانی بودند نامه‌ای به دبیر کل سازمان ملل متحد می‌نویسند و از وضع نامناسب زندان و زندانیان سیاسی و نقض حقوق بشر شکایت می‌کنند. دوستان سیاسی ما در ایران رونوشت این نامه را برای من به آمریکا فرستادند. و ما این نامه را ترجمه کردیم و برای سازمان‌های بین المللی حقوق بشر و رسانه‌ها فرستادیم. در مکاتباتی که آقای دعایی از نجف با من داشتند، در یکی از نامه‌ها، مقام علمی وخدمات و مبارزات ایشان را شرح داده و می‌نویسند که آیت الله منتظری بعد از آیت الله خمینی شایسته‌ترین فرد برای رهبری و امید مبارزان حوزوی است (نقل به مضمون). در سفر ایشان به پاریس از نزدیک با هم آشنا شدیم و یک احساس اعتماد و نزدیکی متقابل به وجود آمد که برای سال‌ها بعد از انقلاب هم تا زمان درگذشتشان ادامه داشت.
در این بین رابطه متقابل حضرت امام و آیت الله منتظری به چه صورتی بود؟
احترام متقابل، علیرغم اختلاف در دیدگاه‌ها و رفتارهای سیاسی که با یک دیگر داشتند.
به طور دقیق می‌توانید بگویید حضرت امام راجب آیت الله منتظری چه نظری داشتند؟
رهبر فقید انقلاب هرگز سخنی که تعریض به آیت الله منتظری باشد اظهار نکرده‌اند. اما در مورد برخی از موضعگیری‌ها و رفتارهای سیاسی، نظیر اعدام زندانیان وابسته به گروه‌های بر اندازبعد از عملیات معروف به مرصاد و اعتراض آقای منتظری روابط گذشته ازبین رفت.
دلایل حصر ایشان از دیدگاه شما چه بود؟
در مورد حصر ایشان، آمران و عاملان دلایل و مستندات روشن متکی بر مبانی حقوقی یا فقهی ارائه ندادند. توجیهات بیشتر سیاسی بود.
چه خاطره‌ای از آیت الله منتظری در ذهن دارید؟
در پاریس وقتی آقای منتظری به دیدار آقای خمینی آمدند من هم بودم. آقای منتظری اظهار داشتند من مطالبی دارم که باید خصوصی به شما بگویم. آقای خمینی پاسخ دادند که فلانی (اشاره به من) محرم و مورد وثوق هستند. بعد از درگذشت آیت الله طالقانی، آقای منتظری امامت نماز جمعه را برعهده گرفتند. بر طبق نظر ایشان ما با هم دیدارهای منظم هفتگی داشتیم من اهم مسائل سیاسی روز ایران، منظقه و جهان را برای ایشان توصیح می‌دادم تا اگر مناسب بود در خطبه‌های نماز مطرح کنند. بعد از برگشت ایشان به قم، در هر سفری که به قم می‌رفتم با ایشان نیز دیدار و گفتگو می‌کردیم. در یکی از این دیدار‌ها که به اتفاق آقای مهندس عبدالعلی بازرگان رفته بودیم، ایشان در پاسخ به شکایت از فشارهایی که بر نهضت آزادی وارد می‌شد گفتند یک زمانی ما در حوزه درس می‌دادیم و شما مبارزه می‌کردید حالا شما درس بدهید و فعالیت سیاسی را به ما واگذار کنید. پاسخ دادم بسیار خوب، اما کجا باید درس بدهم؟ ما را به دانشگاه راه نمی‌دهند. رشته تخصصی من علم ژنتیک مولکولی است. به طنز گفتم این آقایان می‌گویند ژنتیک شما لیبرالی است ما ژنتیک ناب محمدی می‌خواهیم. در این اثنا آقای کروبی و همراهانش وارد شدند. بعد از سلام و علیک، آقای منتظری به آقای کروبی گفت خوب به من نگویید چرا اعتراض می‌کنم. با اشاره به من گفتند این یک نمونه!! چرا نمی‌گذارند فلانی درس بدهد؟ آقای کروبی هیچ واکنش یا پاسخی ندادند. یک بار هم در همان سالی که بعد از بعد عملیات معروف به مرصاد، دستور اعدام زندانیان بر موضع مانده، صادر شد، ایشان طی یادداشت‌هایی به ایشان اعتراض می‌کنند. در سفری به قم در دیداری که با ایشان داشتم، ایشان مکاتبات را دادند به من خواندم. نظرم را پرسیدند. پاسخ دادم که شجاعت و صداقت شما قابل تحسین است اما مصلحت بزرگ‌تر این است که شما خود را در تقابل با امام قرار ندهید. کسانی هستند که از قائم مقامی شما و رهبری شما در آینده به هیچ وجه راضی و موافق نیستند. اما در مقامی نیستند که با شما درگیر بشوند. بنابراین از درگیری شما با امام و حذف شما از مقام قائم مقامی خوشحال می‌شوند و استقبال می‌کنند. و این به نفع مصالح ملی نیست. ایشان پاسخ دادند من علاقه‌ای به رهبری ندارم و رهبر را هم مردم باید انتخاب کنند. چند روز بعد در تهران یکی از دوستان به دیدن من آمد و پرسید تو با آیت الله منتظری چه گفتگویی داشته‌ای؟ مطرح شده است که تو به آیت الله منتظری توصیه کرده‌ای که با امام در نیفتند. من تعجب کردم. منبع خبرش را پرسیدم. چون در آن دیدار جز ما دو نفر کسی در اتاق نبود. گمان قریب به یقین ما این بود که در اتاق ایشان شنود گذاشته بودند و گفتگوی ما را ضبط کرده‌اند.