امردادگان هفتمین روز از ماه امُرداد است (امُردادروز در امُردادماه) (هفتمین روز از امرداد در گاهشمار زرتشتی برابر با سوم مردادماه در گاهشماری رسمی و کنونی ایران است)، یکی از جشنهای دوازدهگانهی سالیانهی ایرانی در روزهای همنام شدن روز و ماه است.
این جشن متعلق به امشاسپند امرتات که مظهر جاودانگی و تندرستی و دیر زیستن است. اين فرشته نمايندهی آخرين مرتبهی کمالات است.
در صفحه ۲۵۰ ترجمهی فارسى آثارالباقيه ابوریحان بیرونی چنين آمده است:
‘ مرداد ماه که روز هفتم آن مرداد روز است. و آن روز را به واسطهی پيش آمدن دو اسم با هم جشن مىگرفتند. معناى امرداد آن است که مرگ و نيستى نداشته باشد. امرداد فرشتهاى است که به نگهدارى جهان و ترتيب غذاها و دواها که اصل آن از نباتات است و زايل کننده گرسنگى و ضرر و امراض مىباشد، موکل است’ .
واژهی امرداد به معنای بی مرگی و جاودانگی است و هنگامی که در ماه امرداد روز امرداد فرا میرسد آن را جشن امردادگان مینامند. در مورد برگزاری این جشن در گذشته اطلاع چندانی در دست نیست اما گفته میشود ایرانیان در گذشته برای برگزاری این جشن به باغات و مزارع رفته و به شادی میپرداختهاند.
اکنون در برخی از روستاها و شهرها جشن امردادگان برگزار میشود.
در یادگارهای کهن ایرانی، از این روز و جشن ویژهی آن، سخن بسیار گفته شده است در متن پهلوی بُندَهِش، میخوانیم:
امُرداد ِ بیمرگ، سَروَر ِ گیاهان ِ بیشمارست؛ زیرا او را به گیتی، گیاه، خویش است. گیاهان را رویانَد و رَمهٔ ِ گوسفندان را افزاید؛ زیرا همهٔ ِ دامها از او خورند و زیستکنند. به فِرَشکرد ِ [/ نوگردانیی ِ جهان و زندگی در پایان ِ کار ِ جهان به سالاریی ِ سوشیانت، رهانندهای از تبار ِ زرتشت]، نیز “انوش” [/ خوراک ِ بیمرگی] را از امرداد آرایند. اگر کسی گیاه را رامش بخشد یا بیازارد، آن گاه امُرداد [از او] آسوده یا آزَرده بُوَد… (گزارش دکتر مهرداد بهار در پژوهشی در اساطیر ِ ایران، چاپ یکم، ص ۱۱۷)
با رویکرد به خویشکاری امرداد در جهان اَستومَند (/ جهان ِ مادّی) که نگاهبانی از گیاهان روی زمین و سرسبز و بارور نگاه داشتن آنهاست، و نماد جاودانگی و بیمرگی و جوانی همیشگی به شمارمیآید، مسعود سعد سلمان، چکامه پرداز سده پنجم هجری، میگوید:
روز ِ مُرداد [/ امُرداد] مُژده داد بدان
که جهان شد به طبع، باز جوان.
و همچنین میگوید:
مرداد مه است سخت خرم
مَی نوش پیاپی و دمادم
هریک از فروزههای دوازدهگانه که جشنهای همنامی روز و ماه برای گرامی داشت آنها برگزارمیشود، گل ویژهای دارد. گل ویژه امُرداد، زنبق (/ چمبک) است.
خیام در نوروز نامه می نویسد:
“مرداد ماه یعنی خاک، داد ِ خویش بداد از بَرها ومیوههای پخته که در وی به کمال رسد و نیز هوا در وی مانند غبار ِ خاک باشد و این ماه میانهی تابستان بود و قسمت او از آفتاب، مر برج اسد را باشد. “خیام به جای نام اَمرداد از واژهی مرداد استفاده کرده است. تغییر تلفظ نام ماه اَمرداد و جشن اَمردادگان امروزه به نام مردادگان، در بین مردم رایج است. مرداد به معنی نیستی و مرگ است اما وقتی که حرف الف در اول آن قرار می گیرد آن را نفی میکند و به بیمرگی و جاودانگی، تغییر معنی میدهد. زیرا امرتات در زبان اوستایی و امرداد در زبان پهلوی، از ششمین امشاسپندان و یکی از صفات اهورامزدا در گاتها است که دلالت بر بیمرگی و جاودانگی و زوال ناپذیری اهورامزدا دارد.
و در این باره در زراتشت نامه چنین سروده شده است:
چو گفتار خردادش آمد به سر
همان گاه امرداد شد پیشتر
سخن گفت در باره رستنی
که زرتشت گوید ابا هر تنی
نباید به بیداد کردن تباه
به بیهوده برکندن از جایگاه
کزو راحت مردم و چار پاست
تبه کردن او، نه راه خداست
سایت مجذوبان نور جشن امردادگان بر را تمامی ايرانيان فرخنده و شادباش میگوید.