موزه‌ی بریتانیا به تازگی نمایشگاهی را به صوفیان و مفهوم «پیر» و درویش” اختصاص داده بود؛ «شاهزاده و پیر: درویش‌ها و تصوف در ایران و هند» عنوان نمایشگاهی است که سعی دارد با عرضه نقاشی‌ها و طراحی‌هایی از قرون گذشته، تصویری از این مفهوم را به مخاطبان این موزه ارائه کند؛ در کنار وسائلی متعلق به درویشان، از عصا تا لباس‌های مختلف.
نمایشگاه سعی دارد ارتباط مرید و مرادی «شیخ» یا «پیر» را با شاگرد توضیح دهد؛ این که از قرن دوازدهم چطور بسیاری از صوفی‌ها بهترین راه را برای شناخت خدا از طریق راهنمایی‌های کسی که این راه تجربه کرده دانسته‌اند.
از طرفی برپاکنندگان نمایشگاه معتقدند که صوفی‌ها لزوماً از دنیا نبریده‌اند و بسیاری از آنها با مسائل اجتماعی و سیاسی مرتبط بوده‌اند، در نتیجه عنوان نمایشگاه، «شاهزاده و پیر» بر این پیچیدگی روابط تأکید دارد.
دکتر لادن اکبرنیا و پیوند فیروزه، ترتیب‌دهندگان این نمایشگاه در این باره به ما می‌گویند: «ما نه تنها می‌خواستیم صوفی‌گری و تصویر درویشان را معرفی کنیم بلکه قصد داشتیم بر جنبه‌ی اجتماعی صوفی‌گری از طریق رابطه صوفی‌ها با دیگران تأکید کنیم. یکی از جذاب‌ترین این رابطه‌ها بین شاهزاده و پیر است که البته پیر به عنوان شیخ، استاد یا مرد مقدس هم خوانده می‌شود (برای مثال جایی که شاهزاده، پیر را در یک مکان متروک ملاقات می‌کند) که این اجازه می‌دهد نگاهی داشته باشیم به نقش شاهزاده‌ها که اغلب در نقش حامی ظاهر می‌شدند.»
دکتر اکبرنیا که در حال نوشتن پایان‌نامه‌ی دکترای خود در دانشگاه کمبریج دربارهٔ خانقاه‌های صوفیان در ایران و هند در قرن پانزدهم است، پیشتر در سال ۲۰۰۹ نمایشگاهی با عنوان «نور صوفیان: هنر اسلامی تصوف» در موزه‌ی بروکلین ترتیب داده بود و سال بعد هم همین نمایشگاه را در موزه هنرهای زیبای هیوستون عرضه کرد، این بار با همیاری پیوند فیروزه، نمایشگاه شاهزاده و پیر را با تکیه بر گنجینه خود موزه بریتانیا گردآوری کرده‌است.
در این نمایشگاه تصویرهای مختلفی را از قرن شانزدهم تا نوزدهم از ایران و هند می‌توان دید.
این تصاویر درویش‌ها را در موقعیت‌های مختلفی به نمایش می‌گذارند، از جمله تصویری از یک درویش در زیر یک درخت در حال تمرکز از قرن هفدهم، یا یک صوفی نشسته بر روی یک ماهی از اوایل قرن هفدهم هند، یا تصویر یک شیخ و مریدش در بیایان در کنار دیوان که در اوایل سده‌ی هفدهم در اصفهان خلق شده‌است. همین‌طور تصاویری از شیخ‌ها که بر طبق
یادداشت نستعلیق نوشته شده بر پشت این آثار بر اساس تذکرهٔ اولیای عطار خلق شده‌اند.
طبیعتاً صوفی و پیر عنوان بزرگی است که ابعاد گوناگونی در طی قرن‌های مختلف دارد، اما در نهایت با نمایشگاه کوچکی طرف هستیم. سرپرست‌های نمایشگاه در این مورد می‌گویند: «آثار این نمایشگاه غالباً از گنجینه‌ی دائمی هنرهای اسلامی موزه بریتانیا گرد آمده‌اند به اضافه‌ی آثاری از دیگر بخش‌ها و چندتایی هم امانت گرفته شده‌اند.
عنوان ممکن است بزرگ به نظر بیاید، اما این به خاطر موضوعش است. اما با فضای کوچکی که در اختیار داشتیم بیشتر از بیست و پنج تا سی اثر نمی‌توانستیم به نمایش بگذاریم؛ غالب آنها طراحی و نقاشی هستند (و یکی دو تا خط) و چند شیء به کار گرفته شده توسط درویشان که در وسط نمایشگاه قرار گرفته‌اند. آثار انتخاب شده، یک سوم گنجینه در اختیار ما بود که از میان آنها، آثاری را انتخاب کردیم که با موضوع ما نزدیک‌تر بود و کیفیت بهتری داشت.»
همه‌ی آثار انتخاب شده از ایران و هند هستند. برگزارکنندگان نمایشگاه دربارهٔ این انتخاب و ارتباط ایران و هند و این که صوفی‌گری را در این دو کشور یکسان می‌بینند یا نه، می‌گویند: «در واقع صوفی‌گری در داخل یک کشور هم یکسان نبوده، حتی در خود ایران. ما آثار دوران پیش از مدرن را در این مناطق به نمایش گذاشتیم (غالباً قرن شانزدهم تا هجدهم). زیبایی‌شناسی سنتی در هند آن زمان شدیداً تحت تأثیر ایران است که این به دلیل ارتباط ایران و هند حتی پیش از حمله مغول است.
هنرمندان ایرانی و هندی در آن زمان با هم ارتباط داشتند و به کشورهای یکدیگر سفر می‌کردند. قصد ما هم این بود که مثال‌هایی از مشترکات و اختلافات و زیبایی‌شناسی آثار اسلامی و غیر اسلامی صوفیان در این مناطق ارائه کنیم. امیدواریم که تلاشمان به ثمر رسیده باشد.»
منبع: رادیو فردا
دیدگاه شما