به بهانه بازنشسته کردن پدر تاریخ ایران

در ۱۳۳۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و برای انجام تعهد دبیری به کرمان بازگشت. در همین ایام با همسرش شادروان حبیبه حائری ازدواج کرد و تا سال ۱۳۳۷ خورشیدی که در آزمون دکتری تاریخ پذیرفته شد، در کرمان ماند.

به نقل از یکی از دوستداران استاد: (روزی خدمتشان شرفیاب بودم. در گوشه اتاقش که عطر و بوی تاریخ پیچیده بود، یک اسباب بازی بود. از آن اسباب بازی ها که بچه ها چند تیله را در بالا رها می کنند و هرکدام از راهی خود را به مخزن پائین می رساند. اما جالب این که هر بار هر تیله از راهی می آید که قبلا نیامده است. استاد چند بار با تیله ها بازی کرد و بعد به من گفت: ما مثل این تیله ها هستیم. همه از راهی در حرکتیم و هر یک مسیری را می رویم که دیگری نرفته یا نمی رود. ما نمی دانیم که سرانجام همه به یک جا می رویم و به یک مقصد می رسیم. این بازی زندگی است)

محمدابراهیم باستانی پاریزی، استاد تاریخ در دانشگاه تهران، و یکی از تاریخ‌دانان و نویسندگان برجسته و شاعر و موسیقی‌پژوه ایران در سوم دی‌ماه ۱۳۰۴ در کوهستان پاریز (از توابع شهرستان سیرجان ، استان کرمان) متولد شده است. وی تا پایان تحصیلات ششم ابتدایی در پاریز پس از پایان تحصیلات ابتدایی و دو سال ترک تحصیل اجباری، در سال 1320 تحصیلات خود را در دانشسرای مقدماتی کرمان ادامه داد و پس از اخذ دیپلم در سال 1325 برای ادامه‌ی تحصیل به تهران آمد و در سال 1326 در دانشگاه تهران در رشته‌ی تاریخ تحصیلات خود را پی گرفت. در ۱۳۳۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و برای انجام تعهد دبیری به کرمان بازگشت. در همین ایام با همسرش شادروان حبیبه حائری ازدواج کرد و تا سال ۱۳۳۷ خورشیدی که در آزمون دکتری تاریخ پذیرفته شد، در کرمان ماند.باستانی پاریزی دوره‌ی دکترای تاریخ را هم در دانشگاه تهران گذراند و با ارئه‌ی پایان‌نامه‌ای در باره‌ی ابن اثیر دانشنامه‌ی دکترای خود را دریافت کرد.وی کار خود را در دانشگاه تهران از سال 1338 با مدیریت مجله داخلی دانشکده ادبیات شروع کرد و تا اکنون که مدتهاست استاد تمام‌وقت آن دانشگاه است، رابطه‌ی تنگاتنگی با این دانشگاه داشته است.وی یک پسر به نام حمید و یک دختر به نام حمیده دارد و در حال حاضر تابستان‌ها را نزد دخترش در تورنتو و زمستان‌ها را نزد پسرش در تهران سپری می‌کند.استاد باستانی در ایام اقامت در تهران اکثر اوقات در محل دانشکده ادبیات دانشگاه تهران حضور داشته و از علوم و تجربیات خویش تشنگان معرفت را سیراب مینمایند. تحصیل کرد و در عین حال از محضر پدر خود مرحوم حاج آخوند پاریزی هم بهره می‌برد.

فعالیت‌های فرهنگی

شوق نویسندگی وی در دوران کودکی و نوجوانی در پاریز و با خواندن نشریاتی مانند حبل المتین، آینده و مهر برانگیخته شد. باستانی، اولین نوشته‌های خود را در سال‌های ترک تحصیل اجباری (1318 و 1319) در قالب روزنامه‌ای به نام باستان و مجله‌ای به نام ندای پاریز نوشت، که خود در پاریز منتشر می‌کرد و دو یا سه مشترک داشت.اولین نوشته‌ی او در جراید آن زمان، مقاله‌ای بود با عنوان «تقصیر با مردان است نه زنان» که در سال 1321 در مجله‌یبیداری کرمان چاپ شد. پس از آن به عنوان نویسنده یا مترجم از زبان‌های عربی و فرانسه مقالات بی‌شماری در روزنامه‌ها و مجلاتی مانند کیهان، اطلاعات، خواندنی‌ها، یغما، راهنمای‌کتاب، آینده، کلک و بخارا چاپ کرده است.اولین کتاب باستانی پاریزی پیغمبر دزدان نام دارد که شرح نامه‌های طنزگونه‌ی شیخ محمدحسن زیدآبادی است و برای اولین بار در سال 1324 در کرمان چاپ شده است. این کتاب تا کنون به چاپ شانزدهم رسیده است. وی تا کنون بیش از شصت عنوان کتاب تالیف (و بعضا ترجمه) کرده است. کتاب‌های باستانی پاریزی برخی بصورت مجموعه‌ی برگزیده‌ای از مقالات وی‌اند که بصورت کتاب جمع‌آوری شده است و برخی از ابتدا به عنوان کتاب نوشته شده‌اند.از میان نوشته‌های او، هفت کتاب با عنوان «سبعه‌ی ثمانیه» متمایز است که همگی در نام خود عدد هفت را دارند، مانند خاتون هفت قلعه، آسیای هفت سنگ و … بعدا کتاب هشتمی با عنوان هشت‌الهفت به این مجموعه‌ی هفت‌تایی اضافه شده است.بجز کتب و مقالات، باستانی پاریزی شعر هم می‌گوید و اولین شعر خود را در کودکی در روستای پاریز و در آرزوی باران سروده است. منتخبی از شعرهای خود را در سال 1327 در کتابی به نام «یادبود من» به چاپ رسانده است. از جمله یکی از غزل‌هایش با مطلع «یاد آن شب که صبا بر سر ما گل می‌ریخت» توسط مرحوم بنان در یادبود مرحوم صبا خوانده شده است.

سبک نگارش

بر خلاف عمده کتاب‌های تاریخی که نثری سرد و سنگین دارند، بیشتر نوشته‌های تاریخی باستانی پاریزی پر از داستان‌ها و ضرب‌المثل‌ها و حکایات و اشعاری است که خواندن متن را برای خواننده آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر می‌کند.به علاوه کتاب‌های باستانی پاریزی معمولاً پاورقی‌های بسیار مفصلی دارند که گاهی از خود متن هم مفصل‌تر است.[۱]

کتاب شناسی

فهرست کتاب‌های باستانی پاریزی به این شرح است:[۲]

الف ــ مربوط به كرمان نخستين چاپ

1.      آثار پيغمبر دزدان (چاپ هفدهم 1382)1324

2.      نشريه فرهنگ كرمان (چاپ كرمان)1333

3.      راهنماى آثار تاريخى كرمان (چاپ كرمان)1335

4.      دوره مجله هفتواد (چاپ كرمان)1337 ــ 1336

5.      تاريخ كرمان (تصحيح و تحشيه تاريخ وزيرى، چاپ چهارم، 1374)1340

6.       منابع و مآخذ تاريخ كرمان1340

7.      سلجوقيان و غز در كرمان (چاپ دوم 1373)1343

8.      فرماندهان كرمان (تصحيح و تحشيه تاريخ شيخ يحيى، چاپ سوم، 1371)1344

9.      جغرافياى كرمان (تصحيح و تحشيه جغرافى وزيرى، چاپ پنجم، 1384)1346

10.  گنجعلى خان (چاپ سوم 1367)1353

11.  وادى هفت واد (انجمن آثار ملى، جلد اول)1355

12.  تاريخ شاهى قراختائيان1355

13.  تذكره صفويه كرمان1369

14.  صحيفه الارشاد (پايان صفويه)1384

ب ــ مجموعه هفتى (سبعه ثمانيه)

1.      خاتون هفت قلعه (چاپ ششم 1380)1342

2.      آسياى هفت سنگ (چاپ هفتم 1383)1350

3.      ناى هفت بند (چاپ ششم 1381)1353

4.      اژدهاى هفت سر (چاپ پنجم 1384)1355

5.      كوچه هفت پيچ (چاپ ششم 1370)1355

6.       زير اين هفت آسمان (چاپ پنجم 1368)1358

7.      سنگ هفت قلم (چاپ سوم 1368) 1358

8.      هشت الهفت (چاپ دوم 1370)1363

ج ــ ساير كتب:

1.      يادبود من (مجموعه شعر)1327

2.      ذوالقرنين يا كوروش كبير (ترجمه، چاپ نهم 1384)1330

3.      ياد و يادبود (مجموعه شعر، چاپ دوم، 1364)1341

4.      محيط سياسى و زندگى مشيرالدوله (چاپ دوم، جيبى 1341)1341

5.      اصول حكومت آتن، ترجمه از ارسطو1341 (با مقدمه استاد دكتر غلامحسين صديقى، چاپ چهارم 1383)

6.       تلاش آزادى (چاپ هفتم 1383، برنده جايزه يونسكو)1347

7.      يعقوب ليث (چاپ هشتم 1382)1344 (اين كتاب به زبان عربى ترجمه و در قاهره چاپ و منتشر شده است. 1976)

8.      شاه منصور (چاپ ششم 1377)1348

9.      سياست و اقتصاد عصر صفوى (چاپ پنجم 1378)1348

10.  اخبار ايران از ابن اثير (ترجمه الكامل، چاپ دوم 1364)1349

11.  از پاريز تا پاريس (چاپ هشتم 1381)1351

12.  شاهنامه آخرش خوش است (چاپ ششم 1383)1350

13.  حماسه كوير (چاپ چهارم 1382)1356

14.  تن آدمى شريف است…1357

15.  نون جو و دوغ گو (چاپ پنجم 1383)1357

16.  جامع المقدمات (چاپ دوم 1367، جلد دوم 1373)1363

17.  فرمانفرماى عالم (چاپ چهارم 1377)1364

18.  از سير تا پياز (چاپ سوم 1379)1367

19.  مار در بتكده كهنه (چاپ سوم 1380)1368

20.  كلاه گوشه نوشين روان (چاپ سوم 1380)1369

21.  حضورستان (چاپ دوم 1370)1369

22.  هزارستان (چاپ دوم 1382)1371

23.  ماه و خورشيد فلك (چاپ دوم 1376)1371

24.  سايه هاى كنگره (چاپ دوم 1376)1371

25.  بازيگران كاخ سبز (چاپ دوم 1384)1373

26.  پير سبزپوشان (چاپ دوم 1379)1373

27.  آفتابه زرين فرشتگان (چاپ دوم 1377)1373

28.  نوح هزار طوفان (چاپ دوم 1380)1375

29.  در شهر نى سواران (چاپ دوم 1378)1377

30.  شمعى در طوفان (چاپ دوم 1383)1378

31.  خود مشت مالى1378

32.  محبوب سياه و طوطى سبز1378

33.  درخت جواهر (چاپ دوم 1383)1379

34.  گذار زن از گدار تاريخ (چاپ دوم 1384)1381

35.  كاسه كوزه تمدن1381

36.  پوست پلنگ1381

37.  حصيرستان (چاپ دوم 1384)1382

38.  بارگاه خانقاه 1384

39.  هواخورى در باغ با گوهر شب چراغ1384

منابع

1.     باستانی پاریزی، محمد ابراهیم، «مور بی چاره»، مجله بخارا، شماره 46