شهرام پازوکی استاد فلسفه و عرفان، با بیان اینکه تشیع یک دین عرفانی بوده و ائمه(ع) به آن توجه داشته و آن را بیان کردند، افزود: ملاصدرا نیز می‌خواهد ما را به شیعه عرفانی برگرداند و لذا تشیع یک نگرش عرفانی به دین است و نگرش عرفانی ائمه(ع) نیز همین است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، شهرام پازوکی، استاد فلسفه و عرفان، در موضوع ارتباط ماهوی تشیع و عرفان در دومین همایش گروه عرفان مجمع عالی حکمت اسلامی شعبهٔ مشهد با عنوان «نقش عرفان در گسترش تشیع در ایران» که امروز، هشتم بهمن‌ماه در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، به ایراد سخن پرداخت و با بیان اینکه ما با دو نگرش در مورد این ارتباط می‌توانیم صحبت کنیم که یکی تاریخی و دیگری بحث نگاه ماهوی است، ادامه داد: در نگاه ماهوی ما به تاریخ پیدایش اندیشه‌ها کاری نداریم، بلکه به بررسی نسبت یک اندیشه با حقیقت آن می‌پردازیم.
پازوکی ادامه داد: بیشتر مستشرقان، تشیع را به‌عنوان یک مکتب فکری بعد از ائمه(ع) می‌دانند لذا این مباحث تاریخی برای مورخان تشیع و تصوف خوب است اما برای پرداختن به حقیقت این دو کافی نیست.
وی با بیان اینکه در نگاه ماهوی می‌گوییم که چه نسبتی بین تفکر شیعه و تصوف است، افزود: مشکلِ دید تاریخ‌نگری این است که به حقیقتِ آن کار ندارد و تنها به بحث تاریخی می‌پردازد، لذا اگر با دید تاریخی جلو برویم تقریباً هیچ نسبتی بین تصوف و تشیع نمی‌توان پیدا کرد.
این استاد فلسفه و عرفان با بیان اینکه از همین رو این دید خیلی پاسخگو نیست، ادامه داد: بر اساس این دیدگاه و به اعتقاد برخی، تشیع یک مذهب سیاسی است و حتی به اعتقاد برخی دیگر یک مذهب متأخرِ برگرفته از فقه و کلام است، در واقع با این نگاه، تفکر تشیع را به یکی از شاخه‌هایش تقلیل می‌دهیم.
وی با بیان اینکه در چند سال اخیر دو کتاب به درخواست علمای وهابیت توسط چند نفر در عربستان به‌عنوان رسالهٔ دکتری به نگارش درآمده است، ابراز کرد: این کتاب‌ها محتوای استراتژیک دارند و در آنها آمده که «تشیع می‌خواهد از طریق تصوف به مسلمانان جهان رسوخ کرده و گسترش پیدا کند، لذا باید مراقب باشیم.»
پازوکی اضافه کرد: در این کتاب‌ها آمده که بیش از ۸۰ درصد مسلمانان جهان از طریق تصوف مسلمان شده‌اند لذا وقتی به ریشه‌های این دو بازمی‌گردیم، می‌بینیم تشیع می‌تواند به یکباره جهان را بگیرد، بنابراین با انتشار این کتاب‌ها احساس خطر کردند.
وی با بیان اینکه این مباحث از قدیم بوده و نزد اهل سنت قوی‌تر است، افزود: همچنین در این کتاب نزدیکی تشیع و تصوف را بیان کرده و در نهایت مسئله را به ایران ربط می‌دهند که این عوامل سبب نفوذ ایران و به دنبالش تشیع می‌شود.
ولایت، تصوف و تشیع را در معنا و مفهوم یکی می‌کند
این استاد فلسفه و عرفان با بیان اینکه برخی، اصل مفهوم ماهوی را در مفهوم ولایت می‌دانند، ابراز كرد: آنچه تصوف و تشیع را در معنا و مفهوم یکی می‌کند، ولایت است لذا آنقدر مفهوم ولایت را به چیزهای دیگر تقلیل دادند که خیلی کمرنگ شد.
وی با بیان اینکه در دید ولوی فقط انسان کامل نیست، بلکه دارای شئونی است، لذا در دید ولوی ما یک نگرش عرفانی از دین داریم و ارتباط ماهوی تصوف و تشیع از اینجا شروع می‌شود، گفت: در مسیر شکل‌گیری، گاهی شیعه به یک مذهب صِرف فقهی و کلامی تبدیل می‌شود.
این استاد فلسفه و عرفان گفت: در تاریخ تشیع وقتی شیعه تبدیل به یک فرقهٔ صرفاً کلامی در حدود قرن چهارم قمری می‌شود، آن ماهیت عرفانی و ولوی خود را از دست می‌دهد، لذا وقتی به مفهوم عصمت در آثار کلامی آن دوران نگاه می‌کنیم و می‌خوانیم، چیزی از آن درنمی‌آید، چون عصمت یک مفهوم عرفانی است و باید با دید عرفان آن را خواند.
وی با بیان اینکه تشیع یک دین عرفانی بوده و ائمه(ع) به آن توجه داشته و آن را بیان کردند، افزود: ملاصدرا نیز می‌خواهد ما را به شیعهٔ عرفانی برگرداند لذا تشیع یک نگرش عرفانی به دین است و نگرش عرفانی ائمه(ع) نیز همین است.
همهٔ نهضت‌های شکل‌گرفته علیه حکام، ماهیت صوفی ـ شیعی دارند
پازوکی تصریح کرد: وقتی که صفویه تشیع را مذهب رسمی می‌خواند، ۸۰ درصد ایرانیان اهل سنت هستند لذا انجام این عمل چه مفهومی دارد؟ غیر از آن است که یک زمینهٔ فکری آماده شده است تا تصوف، تشیع را مذهب رسمی اعلام کند.
وی افزود: در واقع این فکر بر اساس ماهیتی مشترک میان تشیع و تصوف و با مفهوم ولایت و همهٔ مشترکات آن از نظر تاریخی بعد از خلافت عباسی و در دوران غیبت، خود را نشان می‌دهد، همچنين بر این اساس نهضت‌های اجتماعی و دینی بسیاری را در این دوران داریم که علیه حکام، از سقوط عباسی تا تحکیم صفویان شکل می‌گیرند و به نوعی همهٔ آنها صوفی شیعیان هستند.
منبع: ایکنا