بر اساس اصول و موازین حقوقی نمىتوان كسى را بدون دليل كافى احضار كرد. از همين رو قانون آئين دادرسى كيفرى براى احضار شهروندان به مراجع قضایی، تشريفات و شرايطى را مقرر كرده است.
مواد ١۶٩ و ۱۷۰ آئين دادرسى كيفرى مقرر میدارد:
” احضار متهم به وسیلهی احضاریه به عمل میآید. احضاریه در دو نسخه تنظیم میشود که یک نسخه از آن به متهم ابلاغ میشود و نسخهی دیگر پس از امضاء به مأمورِ ابلاغ مسترد میشود.”
“در احضاریه، نام و نام خانوادگیِ احضار شونده، تاریخ، ساعت، محل حضور، علتِ احضار و نتیجهی عدم حضور قید میشود و به امضای مقام قضایی میرسد.”
حال در صورت مواجه شدن با احضار تلفنى چه بايد كرد؟
در قانون جدید آیین دادرسی کیفری به جهت پرداختن به دادرسى الکترونیکی، مقرراتی برای احضار متهم از طریق سامانههای رایانهای و مخابراتی پیشبینی شده و احضار متهم از طریق تلفن، ایمیل و فکس بلامانع است.
حقوق دفاعی متهم اقتضا دارد که الزامى براى تبعيت از اين نوع احضار نباشد و بستگى به اعلام و در اختیار گذاشتن سامانههای رایانهای و مخابراتی از سوى فرد احضار شونده دارد و در واقع بستگی به تمایل وی به اینگونه احضار دارد. اما بهتر آن است که فردِ احضار شونده به جهت جلوگیری از سوءاستفادهی قانونشکنان و خاطیان از این مقرره، خواستار احضاريهی كتبى با رعايت شرايط مندرج در ماده ١٧٠ آئين دادرسى كيفرى شود.
توجه: در رابطه با احضار متهم از طریق سامانه های مخابراتی نکتهی حائز اهمیت آن است که این طریق احضار تنها از سوی مقام قضایی با رعایت شرایطی که توضیح داده شد، امکانپذیر میباشد و احضارِ افراد از سوى نهادهاى اطلاعاتى و امنيتى نهتنها الزامآور نيست بلكه غيرقانونى بوده و سبب پايمال شدن حقوق اساسى و تحقيرِ حيثيت و شخصيت فرد مىشود.
در اين رابطه، ماده ۴ آئين دادرسى كيفرى با تأكيد بر حفظ كرامت و حيثيت فرد مقرر میدارد:
“ اصل، برائت است. هرگونه اقدامِ محدودکننده، سالبِ آزادی و ورود به حریم خصوصی اشخاص جز به حکم قانون و با رعایت مقررات و تحت نظارت مقام قضایی مجاز نیست و در هر صورت این اقدامات نباید به گونهای اعمال شود که به کرامت و حیثیت اشخاص آسیب وارد کند.”