سؤال چهارم از رسائل ملا محسن فيض کاشانی

سؤال: هرگاه ايمان منحصر در اين فرقه (مؤمنین واقعی) قليله باشد، پس ساير مردمان را كافر توان خواند؟

جواب:

ايمان كامل منحصر در اين فرقهٔ قليله است، و ايمان را مراتب غير اين هست و به ازاى هر مرتبه نوعى است از كفر، پس اگر كسى بعد از اطّلاع بر مراتب كفر و ايمان‏[۱] و فهميدن معانى آنها اطلاق لفظ كافر كند بر كسى كه متّصف باشد به مرتبه‌‏اى از مراتب كفر و نوعى از انواع آن به معنى خاص، شايد؛ چه يک كس مؤمن و كافر تواند بود به دو اعتبار و نسبت به دو مرتبه كه در مقابل يكديگر نباشند، ليكن كافر على الاطلاق نمى‌‏توان گفت مگر كسى را كه هيچ مرتبه‏‌اى از مراتب ايمان نداشته باشد، چنانكه مؤمن على الإطلاق نيز منصرف به فرد كامل مى‏‌شود، و آن كسى است كه هيچ مرتبه‌‏اى از مراتب كفر با وى نباشد، و او را مؤمن مُمتحَن‏[۲] و متّقى و شيعه به معنى خاص نيز گويند. و شيعه به معنى‏ عام نيز شامل مولى نيز هست، كه عبارت است از شيعه‏[۳] غيرممتحن، و شيعه به اين معنى در مقابل عامّه مخالف است و با خاصّه مرادف [است‏].

[۱] – الف: «ايمان و كفر».

[۲] – مؤمن ممتحَن شيعه‌‏اى است كه هيچ دستورى از ائمّه عليهم‌السلام به او نرسد جز آنكه قلباً آن را پذيرفته و ذرّه‏‌اى ترديد نمى‌كند. (از بحار: ج ۲۶/ ص ۲) البتّه در معنى عام به بنده‏‌اى اطلاق مى‌شود كه خداوند وى را به گناه گرفتار و مبتلا نموده و او راه توبه را بسيار پيموده باشد، يعنى همان مُفتَّن.

[۳] – الف: «مؤمن».