شهزاده سمرقندی
روز یکشنبه، سی و یکم ماه ژوییه، شب ادبی سمرقند در شهر آمستردم برگزار شد.
این شب ادبی را کانون «رودکی»، انجمن فرهنگی تاجیکان مقیم هلند، با همراهی رادیو زمانه و کافه مضراب برگزار کردند. نجیب‌الله مسیر به نمایندگی از بنیاد رودکی در هلند این برنامه را آغاز کرد و گفت که کانون رودکی تلاش دارد تا پلی بین خط فارسی و خط سیریلیک باشد و به تبادل ادبیات و افکار، بین پارسی‌زبانان آن سو و این سوی جیحون به وجود آورد.
شب ادبی سمرقند با یادی از شادروان رحیم مسلمانیان قبادیانی شروع شد. پریسا رحیمی نوه‌ی مرحوم مسلمانیان قبادیانی، که در دانشگاه آزاد بروکسل در رشته‌ی پزشکی درس می‌خواند، در این مراسم حضور داشت و از پدربزرگ خود و ده سال دست و پنجه نرم کردنِ این دانشمند تاجیک با بیماری فراموشی گفت.
رحیم مسلمانیان، استاد ادبیات‌شناسی تاجیک چندی پیش در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان درگذشت. فعالیت‌های مرحوم مسلمانیان در محدوده‌ی کشور تاجیکسان نبود بلکه ایشان در قلمرو زبان پارسی فعالیت داشتند و برای هر سه کشور پارسی‌زبان به طور یکسان دل می‌سوزاندند و برای بهبود وضعیت فرهنگ می‌کوشیدند. و البته متوجه به تاجیکان در کشور چهارم، ازبکستان نیز بودند.
علی دهباشی، سردبیر مجله‌ی بخارا نیز پیغام کتبی خود را فرستاده بود که در آن آمده است: «این مجلس باید در تهران، بخارا، دوشنبه، کابل ، هرات و در گستره‌ی جغرافیای تاریخی زبان فارسی برگزار می‌شد، زیرا زنده‌یاد رحیم مسلمانیان قبادیانی دانشمندی بود که عمر خود را بر سر حفظ و گسترش زبان و ادبیات فارسی گذاشت. کمتر کسی را همچون دکتر قبادیانی می‌شناسیم که اینچنین خود را وقف فرهنگ و زبان فارسی کرده باشد. ما اگر امثال زنده‌یاد قبادیانی داشتیم، شاید به این روزگار اسفناک مبتلا نمی‌شدیم. قبادیانی انسان فرهیخته‌ای بود که در تمامی سلول‌های وجودش عشق به زبان فارسی می‌جوشید. او در سال‌هایی که در ایران می‌زیست علیرغم بی‌توجهی‌ها و بی‌مهری‌هایی که نسبت به او انجام شد، لحظه‌ای دست از کار نمی‌کشید. ما این افتخار را داشتیم که در طی چندین سال در مجله‌ی «کلک» و سپس «بخارا» از مقالات او بهره‌مند شویم.»
در این گردهمایی ادبی جمع کوچکی از فارسی‌زبانان ساکن هلند و اروپا حضور داشتند چنانکه برخی از آلمان و برخی از بلژیک در جمع حاضر شده بودند و سه نویسنده‌ی فارسی‌زبان از کتاب‌هایشان رونمایی کردند.
ابتدا حمیرا نکهت دست‌گیرزاده، کتاب جدید خود را رونمایی کرد. خانم دست‌گیرزاده تا به حال ده مجموعه کتاب منتشر کرده‌اند اما در این شب یازدهمین مجموعه اشعار خود را به نام «در مفصل دروغ و دعا» معرفی کردند که به تازگی در کابل به چاپ رسیده است. اشعار او که بیشتر نشان از واکنش‌های او به رویدادهای اجتماعی و بیدادگری‌های افراط‌گرایان در افغانستان دارد، آینه‌ای از تاریخ و جامعه این کشور است.
سپس شهادت الغ نویسنده‌ی ازبکستانی مقیم هلند و زاده‌ی شهر تاجیک‌نشین نورعطا، از رمان «حماسه‌های جیحون» خواند. این رمان سال گذشته در جشنواره‌ی کتاب آسیای میانه در لندن جای اول را به دست آورده بود و قرار است به زودی به زبان انگلیسی ترجمه و در بازار جهانی کتاب عرضه بشود. این رمان از دوران پادشاهی خوارزم‌شاهیان و شکست سلاله‌ی آنها در نبرد با مغول‌ها سخن می‌گوید. خانم الغ پاره‌ای از ترجمه‌ی تاجیکی این رمان را نیز در کنار بخش‌هایی از متن اصلی خواند. بسیاری از فرهیختگان ازبکستان با زبان پارسی آشنایند.
در آخرین بخش برنامه دانه‌گل نظروا دفتر خاطرات خود را با عنوان «خاطرات مادری از سمرقند» رونمایی کرد و گوشه‌هایی از آن را خواند. دانه‌گل نظروا اولین مادر تاجیک است که از رسم و عادات ضد زن در آسیای میانه بدون خودسانسوری می‌نویسد. او گفت که دو دفتر از خاطرات او در این کتاب به چاپ رسیده است و هنوز چند دفتر خاطرات دیگر نیز نوشته است و همچنان به نوشتن ادامه می‌دهد. او مادران را تشویق به نوشتن کرد و گفت که نوشتن بار غم و آرمان‌های آنها را سبک خواهد کرد و حرف آنها نیز شنیده خواهد شد.
در بخش تنفس برنامه، مهمانان به صرف آش پلوی بخارایی دعوت شدند که محفوظه روزیوا و غفار ستاراف، مدیران اجرایی کانون رودکی، تدارک دیده بودند. در این شب همین‌طور موسیقی ایرانی با اجرای کورش و آزیتا قوامی و ترانه‌های مردمی سمرقند در اجرای دانه‌گل نظروا شنیده شد. دانه‌گل نظروا همانطور که در خاطرات خود آورده از ترانه‌خوانان سمرقند برای عروسی است و بوی جوی مولیان، غزل معروف رودکی را با دایره‌ی سمرقندی به همراه ترانه‌ای از شادباش‌های عروسانه خواند. بسیاری از مراسم عروسی در ایام جوانی او بدون موسیقی و دایره برگزار شده است و او برای جبران این بی‌رونقی تصمیم گرفته است در عروسی‌های بی‌موسیقی بنوازد و بخواند.
جهت مشاهده‌ی گزارش ویدئویی کلیک کنید
منبع: رادیو زمانه