مهر و مهرگان

یک استاد تاریخ گفت: نام‌گذاری ماه مهر از خدای میترا «مهر» که یکی از خدایان عهد و پیمان بوده، گرفته شده است.

دکتر فاطمه جهان‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: ایزد مهر یکی از خدایان بزرگ پیشا زرتشتی است که بین هند و ایران نیز مشترک بوده است. وظیفه‌ی خدای مهر نظارت بر عهد و پیمان‌هایی است که بین افراد، کشورها، همسران، اهورا مزدا و اهریمن و البته هر عهد و پیمانی که بسته می‌شود.

وی گفت: خدای مهر پیش از ظهور زرتشت حتی برتر از اهورا مزدا نیز بوده و در کتیبه‌های قدیمیِ ناحیه‌ی ترکیه امروزی در یکی از عهدنامه‌هایی که بین دو تمدن بزرگ آن زمان یعنی میتانی‌ها و هیتی‌ها ۱۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بسته شده بود نام خدای مهر (میترا) نیز آمده است.

این استاد تاریخ خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در گذشته شروع سال ما، از پاییز بوده است و به دلیل اینکه کشاورزان در این ماه محصولات خود را برداشت می‌کرده‌اند به همین مناسبت در این ماه جشن می‌گرفتند که به آن «جشن مهرگان» نیز می‌گویند.

جهان‌پور با اشاره به روایتی در خصوص جشن مهرگان، تصریح کرد: خدای مهر موکل بر نیمه‌ی دوم سال بوده است و جشن مهرگان برای مردمی که عمده درآمد آن‌ها از راه کشاورزی بوده است، اهمیت خیلی زیادی داشته زیرا که در این ماه، کشاورزان محصولات خود را برداشت کرده و مال و ثروت زیادی را برای زمستان خود ذخیره می‌کرده‌اند.

وی با بیان اینکه شانزدهمین روز هر ماه را به نام ایزدی نامگذاری کرده‌اند که ایزد «مهر» است، عنوان کرد: هنگامی که این روز با ماه مهر تقارن پیدا می‌کند «مهرگان» نامیده می‌شود.

جهان‌پور افزود: در گذشته ۶ روز از ماه را که مهرگان بوده است را جشن می‌گرفتند و این روز در زمان ساسانیان نیز با شکوه برگزار می‌شده است و در حال حاضر نیز یکی از جشن‌های مهم زرتشتیان به شمار می‌رود و همچنین جشنی است که از دوره‌ی هخامنشیان نیز رواج داشته است.

این استاد تاریخ گفت: در دوره‌ی قاجار نیز نام ماه‌های سال، قمری بوده است اما در دوره‌ی بعد از قاجار این سنت رواج یافت و برای هریک از ماه‌ها نامی ایرانی انتخاب شد. این جشن حتی پس از اسلام نیز به همان شکل و جدیت هم چنان برگزار شد.

این استاد تاریخ با اشاره به این جشن در کتاب تاریخ بیهقی، گفت: سلطان مسعود جشن‌های ایرانی را به‌ویژه مهرگان، سده و نوروز را با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌کرده است، اما بین جشن‌های اسلامی فقط به عید فطر و قربان اهمیت می‌داده است.

وی اظهار کرد: اگر امروزه مردم جشن مهرگان را با همان جدیت و شکوه برگزار کنند بسیار خوب است زیرا که بازنگری است به رفتارها، عهد و پیمان‌هایی که با یکدیگر می‌بندیم اما به آنها عمل نمی‌کنیم و آن‌ها را می‌شکنیم، با گرفتن این جشن می‌توانیم به آن‌ها عمل کنیم.

منبع: ایسنا