دکتر میرشهرام صفری
تیمی از محققان در دانشگاه کلمبیا دریافتند که تابش لیزر به بخش‌هایی از مغز موش‌های مبتلا به آلزایمر، که برای ذخیره‌سازی حافظه استفاده می‌شود، باعث می‌شود تا آنها خاطرات و بخش‌های از دست رفته‌ی حافظه‌ی خود را به یاد بیاورند. در این مقاله که در ژورنال Hippocampus به چاپ رسیده است، محققان این دانشگاه یافته‌های آزمایشات خود روی موش‌های مبتلا به آلزایمر را منتشر کرده و در مورد امید مؤثر بودن این روش در انسان نیز توضیحاتی داده‌اند.
به گزارش نوروسافاری به نقل از مدیکال اکسپرس، سال‌ها پزشکان و دانشمندان بر این باور بودند که نورون‌های کد کننده (ذخیره‌کننده) حافظه در مبتلایان به آلزایمر، در پی تجمع پروتئین بتا-آمیلوید، تحریب شده و از بین می‌روند. به همین دلیل آنها تصور می‌کردند این فرآیند بازگشت‌ناپذیر است؛ یکبار که حافظه تخریب شد، دیگر راه بازیابی آن وجود ندارد اما در این مطالعه، محققان دریافتند که با بازیابی عملکرد نورون‌های مسئول ذخیره‌سازی حافظه، موش‌ها قادر هستند تا خاطرات و بخش‌های از دست رفته‌ی حافظه‌ی خود را به یاد بیاورند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که آلزایمر لزوماً باعث تخریب دائمی حافظه نمی‌شود، بلکه مکانیزم بازیابی خاطرات و حافظه را دچار اختلال می‌کند.
طراحی آزمایش با تکنیک‌های اُپتوژنتیک
در این آزمایش، گروهی از موش‌های تراریخته‌ی ژنتیکی، به گونه‌ای مهندسی ژنتیک شده بودند که نورون‌ها زمانی که در فرآیند ذخیره‌سازی حافظه فعالیت می‌کردند، نور زرد و زمانی که در فرآیند بازیابی حافظه فعال بودند، نور قرمز از خود ساطع کنند. سپس به وسیله‌ی شوک‌های خفیف الکتریکی، به موش‌ها آموزش داده شد تا از بوی لیمو بترسند. موش‌ها دو دسته شدند، یک دسته آنهایی که مبتلا به آلزایمر شدند، و دسته‌ی دوم آنهایی که سالم بوده و در گروه کنترل قرار گرفتند.
موش‌های مبتلا به آلزایمر، ترس خود از بوی لیمو را فراموش کرده، در حالی که موش‌های گروه کنترل، ترس خود را به خاطر داشتند. از هر دو گروه تصاویر مبتنی بر MRI گرفته شد و همانطور که انتظار می‌رفت، گروه کنترل، در بخشی از حافظه‌ی خود، که نگه‌دارنده‌ی خاطره‌ی ترس آنها بود، دارای فعالیت نرمال بودند در حالی که گروه موش‌های مبتلا به آلزایمر، فعالیت بسیار کمی در این بخش داشتند. در برخی از موارد، تیم تحقیقاتی مشاهده کردند که سلول‌های عصبی با نشانگرهای قرمز فعال می‌شدند، که نشان‌دهنده‌ی این موضوع بود که موش‌های بیمار، در واقع در حال تجربه‌ی خاطرات غیرصحیح (غیر واقعی) بودند، اتفاقی که در بیماران انسانی آلزایمر هم رخ می‌دهد.
بازیابی حافطه‌ی از دست رفته
در بخش پایانی این مطالعه، محققان به نورون‌هایی که سابقاً نگه‌دارنده‌ی حافظه‌ی ترس در موش‌های مبتلا به آلزایمر بودند، نور لیزر تاباندند؛ از آنجایی که این نورون‌ها با تکنیک‌های اُپتوژنتیکی مهندسی شده بودند، به خوبی دوباره فعال شدند. محققان مشاهده کردند این پروسه، به موش‌ها امکان به‌یادآوری حافظه‌ی از دست رفته‌ی آنها در مورد ترسشان از بوی لیمو را داد.
ترجمه: سید محمدرضا گواهی
لینک گزارش خبری در سایت مدیکال اکسپرس:
Laser used to reawaken lost memories in mice with Alzheimer’s disease
لینک مقاله ی پژوهشی در ژورنال Hippocampus:
Optogenetic stimulation of dentate gyrus engrams restores memory in Alzheimer’s disease mice