حقوق زنان در دوره‌ی هخامنشی

بررسی جایگاه زن در دوره‌ی هخامنشی که به نوعی دوره آغاز شکل‌گیری سرزمین آریایی‌هاست، نشان‌دهنده‌ی سطح والای فکری مردمان آن روزگار است که در بسیاری موارد، افسوس را با خود به ارمغان می‌آورد، چرا که اگر تحولات ناشی از حکومت‌های گوناگون آن زمان تغییری در شرایط زیستی آدمیان ایجاد نمی‌کرد، ایران و ایرانی، هم‌اکنون به‌عنوان بزرگترین مدعی حقوق انسانی در دنیا شناخته می‌شد و این عنوان را زینت نام خود می‌کرد.

 تا پیش از پیدایش حکومت هخامنشی یعنی در زمان مادها دختر و داماد پادشاه می‌توانستند جزو وارثین وی باشند. با روی کار آمدن کوروش کبیر و حکومت آن، هخامنشیان، و قوانین وضع‌شده توسط آنها، وضعیت زنان در حالت ثبات و اعتدالی ارزشمند قرار گرفت، بطوری که نمونه قوانین آن زمان در میان هیچیک از ممالک و اقوام یافت نمی‌شد. اما با اجرای قوانین کوروش کبیر بر سرزمین پارسیان، زن از چنان درجه احترامی برخوردار شد که آوازه آن به دیگر اقوام نیز رسید و همین امر باعث پیروی آنان از آداب اصیل ایرانی گشت.

زن در دوره‌ی هخامنشی به معنای واقعی در هر مکان و زمان به طور برابر در فعالیت‌های سیستم اجتماعی شریک مرد بود و حتی در جهت قوانین دینی می‌توانست به مرحله «زوت» برسد، یعنی درجه‌ای در مقام بالای مذهبی که لازمه آن، فراگیری علوم دینی تا بالاترین مرحله آن بود.

 روز زن، یکی از جلوه‌های ویژه زنان در دوره‌ی هخامنشی بود. این در حالی‌ست که در آن دوره، اقوام دیگر مشغول جنگ و جدال در کوه‌ها و بیابان‌ها بودند و حتی در یونان و روم باستان که ادعای تمدن بالای بشری را داشتند، کشتن همسر به دست مرد، امری غیرمجاز شمرده نمی‌شد. در این گیر و دار بی‌قانونی بود که ایرانی، روزی را برای قدردانی از زن اختصاص داده بود. این روز بنا بر گفته عده‌ای پنجم اسفندماه بوده که به‌عنوان روز سپاسگزاری از زنان شناخته شده است. در این روزها زنان در خانه‌ها می‌نشستند و مردان مسئولیت‌های آنان را عهده‌دار می‌شدند تا به نوعی با وظایف زن و چگونگی آن آشنا گردند.

 موقعیت زنان در دوره هخامنشیان

 مرد و زن در کنار هم کار کرده و حقوق و دستمزدی یکسان داشتند و گاه حتی کارهای سخت‌تر بر عهده زنان بوده، مثل: کشاورزی و سنگ‌سابی (گفته شده که به احتمال خیلی زیاد صیقل نهایی نقش‌برجسته‌های سنگی همچون نقوش بر جای مانده از تخت‌جمشید کار زن‌هاست که بسیار هم کار سختی بوده). نکته جالب اینکه:

۱- زنان پس از به دنیا آوردن فرزند ۶ ماه حق زایمان داشتند و مرخصی با حقوق به آنان داده می‌شد و بعلاوه پاداش تولد یک فرزند به او داده می‌شد که مقدار آن برای پسران بیشتر از دختران بوده. تنها در اینجا ما تفاوت حس می‌کنیم آن هم بخاطر علاقه داریوش به افزایش پسران بود (بخاطر افزایش تعداد افراد ارتش ایران تا قدرت نظمی ایران همیشه جاویدان باشد) (طبق مدارک موجود، این تنها موردی است که میان زن و مرد فرقی دیده می‌شود) در دربار، کارگاه‌های خیاطی بیشتر در اشغال زنان بوده و مردها گاه نیز زیر دست زنان.

 ۲- در خیاط‌خانه کار توسط زنان صورت می‌گرفت و حتی مردان زیر دست آنان کار می‌کردند. تنها لباس شاه را مردان می‌دوختند که این نشان از احترام به ارزش‌های خاص ایرانیان دارد.

 ۳- در کارگاه‌های شاهی همواره سرپرستی و مدیریت با زنان بوده.

 در دوره‌ی هخامنشیان تصویر هیچ زنی دیده نمی‌شود، به عبارتی ما تصویر زن را در نقوش عمومی نمی‌بینیم. علت این که ما آثاری از نقش زن در تخت‌جمشید و سایر بناهای هخامنشی نمی‌بینیم بعلت احترام به زنان بوده است. و همچنین بخاطر احترام مردان ایران نسبت به همسر و مادر و دخترانشان بوده است که حتی حاضر نشدند کسی انها را در نقوش ببیند. به یاد آوریم که زن خشایارشاه که از شاهزادگان ایرانی بود حاضر نشد در جمع مردان دربار حاضر شود و پادشاه او را بخاطر این عمل از ملکه بودن عزل کرد و استر را به همسری گرفت که در تاریخ ثبت شده که این نشان از آن دارد که زنان ایران احترام زیادی برای خود قائل بودند و حتی اگر از ملکه بودن یک کشور می‌گذشتند حاظر نبودند ارزش‌های خود را زیر پا بگذارند. در تصاویر مهری و نقوش دیگر زنان ایرانی را با پوششی بر سر مشاهده می‌کنیم، اگر درست بنگرید این پوشش چادر است تا اندام انها توسط افراد دیگر دیده نشود. بله چادر لباس رسمی ایرانیان بوده و این اعراب بودند که از ایرانیان پوشش را فرا گرفتند زیرا عرب بادیه‌نشین که زن و دختر خود را زنده‌به‌گور می‌کرد چگونه می‌توانست احترام به زن را درک کند.

 حتی شاهان بزرگ پارس، احترام ملکه‌ی مادر را به طور کامل به جا آورده و بر سر سفره زیردست او می‌نشستند.

 دردوره‌ی هخامنشی، زن شخصیت حقوقی داشت و می‌توانست دارای مال و خواسته باشد و نیز به اندازه‌ی برابر با برادران خود از ارث برخوردار گردد. زنان علاوه بر برابری حق ارث، مورد احترام و توجه بی‌اندازه‌ی مردان نیز بودند، چرا که در اوستا، کوچک شمردن زن، کرداری زشت و از روی نادانی دانسته شده و از جمله گناهان بزرگ به شمار می‌رود. پسران با دیدن مادر خود با احترامی ویژه به پا می‌ایستادند و تا مادر با نوازش مادری به آنها اجازه‌ی نشستن نمی‌داد، نمی‌نشستند. حتی شاهان بزرگ پارس، احترام ملکه‌ی مادر را به طور کامل به جا آورده و بر سر سفره زیردست او می‌نشستند.

منبع: بیتوته