پس از روزگار نادرشاه برای نخستین بار قائم‌مقام فراهانی، اندیشه ایجاد بحریه جنگی در دریای خزر را در سر می‌پرورانید. اما شدت جنگ‌های ایران و روس و شکست ایران در این جنگ‌ها و محدودیت‌هایی که عهدنامه‌های گلستان و ترکمن‌چای برای ایران ایجاد کرده بود، آن نقشه‌ها را بر باد داد. پس از قائم‌مقام، امیرکبیر به فکر ایجاد نیروی دریایی ایران افتاد. امیرکبیر در وهله نخست خواهان ایجاد چهار فروند کشتی جنگی به قرار زیر بود:
۱. یک کشتی بخاری با قدرت دویست اسب بخار با مهمات و اسلحه.
۲. یک کشتی هفتاد اسب بخاری با مهمات و اسلحه که هم در دریا و هم در رودخانه رفت و آمد داشته باشد.
۳. دو فروند کشتی که هرکدام مجهز به بیست و پنج توپ باشد، به همراه اسلحه و مهمات.
امیرکبیر به چند دلیل خواهان ایجاد نیروی دریایی در خلیج فارس بود: لشگرکشی به بحرین، برقراری آرامش در خلیج فارس، مطیع کردن رؤسای نافرمانبردار محلی ایران در کرانه خلیج فارس، پشتیبانی کردن از بازرگانی ایران در خلیج فارس، پاسداری از بنادر جنوبی ایران، کشتیرانی در شط العرب، و مبارزه با دزدان دریایی و قاچاقچیان. در این‌باره انگلیسی‌ها به سختی تلاش می‌کردند که اجازه تفتیش کشتی‌ها را از دولت ایران بگیرند اما امیرکبیر زیر بار آنان نمی‌رفت. همچنین امیرکبیر می‌خواست، اجاره‌نامه بندرعباس را فسخ کند، چرا که بندرعباس تحت اجاره شیوخ عرب ازجمله شیخ مسقط درآمده بود، و امیرکبیر خواهان دفع تازیان از اطراف بندرعباس بود. در هر حال، امیرکبیر برای پیشبرد اهداف خود در زمینه ایجاد نیروی دریایی به سه کار دست زد: یکی اینکه به ژان داوود خان دستور داد سه فروند کشتی جنگی بخرد. دیگر اینکه از کشتی‌های کوچک تجاری اتباع ایران پشتیبانی نمود و به شیخ نصرخان ـ دریاسالار ایران ـ دستور داد هرگونه کمکی را برای پیشرفت کار صاحبان کشتی‌ها معمول دارد. در دریای خزر نیز همین رویه پیش گرفته شد.
نکته جالب توجه این است که برای کشتی‌های بازرگانی علامت اژد‌ها تعیین شد که از پرچم کشتی‌های دولتی که همان نشان شیر و خورشید بود، متمایز باشد. برقراری بازرگانی و کشتیرانی با دولت آمریکا، از دیگر اهداف امیرکبیر در راستای ایجاد نیروی دریایی در خلیج پارس بود. اما بنا به دلایل گوناگون از جمله صدارت کوتاه‌مدت امیرکبیر و دسایس انگلیسی‌ها این هدف امیرکبیر عقیم ماند. ایران پس از امیرکبیر تا برآمدن رضاشاه تقریباً فاقد نیروی دریایی بود…
منبع: امیرکبیر و ایران – فریدون آدمیت