فيه‌مافيه مهم‌ترين اثر منثور مولانا در ميان پنج اثر اوست. مطالب اين كتاب پاسخ پرسش‌هايي است كه در مجالس مولانا از سوي حاضران مطرح مي‌شده، يا مولانا شخصاً به پرسش مقدري كه در ذهن داشته پاسخ مي‌گفته است. پرسش‌ها درباره آيه‌اي، حديثي، بيتي و يا موضوع‌هاي ديگري است.
فيه مافيه مجموعه تقريرات و سخن‌راني‌هاي مولانا در محافل خصوصي است كه او در ديدار با ياران خود تشكيل مي‌داد. اكثر اين بيانات در پاسخ به سوالي است كه يكي از حاضران مجلس از مولانا پرسيده است و در مواردي طراح و پاسخ‌دهنده سؤال هر دو مولانا جلال‌الدين است. كتاب «فيه ما فيه» به تصحيح و توضيح دكتر توفيق هـ . سبحاني، براساس نسخه 2111 كتابخانه موزه مولانا در قونيه تهيه شده است و در كنار آن نسخه شماره 79 همان كتابخانه، نسخه 2760 كتابخانه فاتح تصحيح مرحوم استاد بديع‌الزمان فروزانفر، ترجمه مرحوم عبدالباقي از اين كتاب و ترجمه آربري و همچنين فيه ما فيه چاپ ناشرين كتب ايران و چاپ 1318 شيراز متعلق به كتابخانه استاد دكتر شفيعي در موارد گوناگون مورد مراجعه دكتر توفيق سبحاني بوده است. وي اضافاتي را كه بر اين تصحيح افزوده «پيوست‌هاي نويافته» نام نهاده است. كتاب پس از پيشگفتار و متن فيه ما فيه، دربردارنده تعليقات و تعليقات پيوست‌هاي نويافته است. چاپ اول اين اثر در سال 1388 در 244 صفحه از سوي انتشارات «كتاب پارسه» در اختيار علاقمندان قرار گرفته است. گفتگوي پيش روي شما به مناسبت انتشار اين اثر است.در ميان آثار گوناگون مولانا جلال‌الدين محمد بلخي «فيه‌مافيه» چه جايگاهي دارد؟ ويژگي اصلي اين اثر در مقايسه با ديگر آثار مولانا چيست؟ و فصول آن دربردارنده چه مطالبي است؟
فيه‌مافيه مهم‌ترين اثر منثور مولانا در ميان پنج اثر اوست. مطالب اين كتاب پاسخ پرسش‌هايي است كه در مجالس مولانا از سوي حاضران مطرح مي‌شده، يا مولانا شخصاً به پرسش مقدري كه در ذهن داشته پاسخ مي‌گفته است. پرسش‌ها درباره آيه‌اي، حديثي، بيتي و يا موضوع‌هاي ديگري است.
سال نگارش اين اثر به چه زماني برمي‌گردد و مولوي قبل و بعد از آن دست به نگارش كداميك از آثارش زده است؟
از محتواي كتاب معلوم مي‌شود كه اين كتاب پس از ديدار مولانا با شمس تبريزي در سال 645 هـ و پشت سر نهادن دوره‌‌اي بحراني تا نزديك سال وفات مولانا كه 672 هجري است ؛در مدتي قريب بيست و شش، هفت سال فراهم شده است.
چرا اين اثر «فيه‌مافيه» ناميده شده است. همچنين بفرماييد آيا اين نامگذاري از ابتدا از سوي مولانا صورت گرفته است؟
برخي برآنند كه مولانا نام كتاب خود را از شعر محيي‌الدين بن عربي گرفته است. اين ادّعا ظاهراً صحيح نيست. خيلي احتمال وجود دارد كه محيي‌الدين هم در شعر خود به كتابي به نام فيه‌مافيه در قرن چهارم از ابوسهل محمدبن محمدبن حلي‌انماري اشاره داشته است. نام فيه‌مافيه در بعضي نسخه‌ها به خط جديد بر كتاب افزوده شده است.
چه شباهت و اختلاف‌هايي ميان «فيه‌مافيه» و «مجالس سبعه» وجود دارد؟
فرق عمده فيه‌مافيه با مجالس سبعه در آن است كه اولاً مجالس سبعه به اوايل حيات مولانا مربوط بوده و در آن اصول خطابه و ترتيب آن دقيقاً رعايت شده، اما فيه‌مافيه از آثار دوره پختگي مولاناست و در مجالس دوستانه مطرح شده و ترتيب مجالس را ندارد.
ميان نسخه‌هاي متعدد فيه‌مافيه چه شباهت‌ها و تفاوت‌هايي وجود دارد؟
نسخه‌هاي فيه‌مافيه، صرف نظر از اختلافات جزيي، اختلاف اساسي باهم ندارند.
به طور تقريبي چه تعداد نسخه از «فيه‌مافيه» در فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه‌هاي سراسر دنيا موجود هست و چه تعداد از آنها معتبرتر است؟
از فيه‌مافيه چهار پنج نسخه معتبر در دست است. از ميان آنها نسخه 2111 قونيه و نيز نسخه 79 همان جا اعتبار بيشتري دارد. تصحيح مرحوم فروزانفر براساس نسخه 2760 كتابخانه فاتح استانبول است.
شما در تصحيح «فيه‌مافيه» چند نسخه را در اختيار داشتيد؟ از ميان اين نسخه‌ها كدام نسخه ملاك شما بود و آن چه ويژگي داشت و تاريخ كتابت آن به چه زماني بازمي‌گردد؟
من در تصحيح فيه‌مافيه قريب 4 نسخه خطي و سه نسخه چاپي را در دست داشتم. من نسخه 2111 كتابخانه موزه مولانا در قونيه را اساس تصحيح قرار داده‌ام.
چه تفاوتي ميان تصحيح شما از «فيه‌مافيه» با تصحيح استاد فروزانفر وجود دارد؟
تفاوت كار من با تصحيح مرحوم فروزانفر در آن است كه در تصحيح من قريب چهل صفحه مطالبي آمده است كه در تصحيح مرحوم فروزانفر نيست.
كتاب تصحيح و توضيح فيه‌مافيه، پس از پيشگفتار و متن اصلي، دربردارنده بخش‌هاي ديگري است. لطفاً راجع به دو بخش «بعضي از سخنان مولانا» و «ملحقات» و ارتباط آنها با كتاب توضيح دهيد؟
بخش‌هاي كتاب پس از پيشگفتار و متن فيه‌مافيه، بخشي است تحت عنوان «بعضي از سخنان مولانا» چنانكه در صفحه بيست و دو كتاب پيشگفتار ديده مي‌شود، كاتب مدعي است كه بخشي را به «خط شريف» مولانا يافته و بخشي به خط خليفه او يعني حسام‌الدين چلبي بوده و بخش مهم بخشي است كه در پنج صفحه كتاب خطي آمده به خطّ شخص مولانا بوده. محتواي آن سخنان نشان مي‌دهد كه به سبك و شيوه مولانا است.
بخش ديگر كتاب «تعليقات» نام دارد. لطفاً بفرماييد اين بخش تا چه اندازه متعلق به استاد فروزانفر و تا چه اندازه مبتني بر توضيحات جديد شماست؟
تعليقات بايد عرض كنم كه صددرصد مطالبي كه مرحوم فروزانفر در تعليقات خود بر فيه‌مافيه آورده در اين كتاب هم آمده است. فرق در آن است كه در فيه‌مافيه تصحيح مرحوم فروزانفر «جلال تبريزي» معلوم نبوده است كه كيست يا حسام‌الدين ارزنجاني كه فروزانفر او را در آن زمان نشناخته است. يا آنچه درباره محمد سررزي آمده باهم اختلاف دارند. ديگر ارجاعات فروزانفر به كتابهاي چاپ سنگي در تصحيح جديد به كتب جديد است.
بخش پيوست‌هاي نويافته چگونه و با دسترسي به چه منابعي حاصل شد؟
بخش‌هاي نويافته در نسخه‌اي از فيه‌مافيه با قيد كاتب علاوه شده است.
اگر بخواهيد يك ويژگي مهم براي تصحيح خودتان از اين اثر در مقايسه با تصحيح‌هاي ديگر برشماريد، آن كدام ويژگي است؟
اگر به پيشگفتار كتاب عنايت داشته باشيد، اين جانب نوشته‌ام كه من هيچ صرافت تصحيح فيه‌مافيه را نداشتم، به پيشنهاد ناشري ارجمند، من پس از مجالس سبعه، مثنوي، مكتوبات و ديوان كبير، آخرين و پنجمين اثر مولانا را به دست گرفتم و عرضه كردم، اميد دارم كه مورد پسند دوستداران مولانا قرار گيرد.
شما در زمينه مولوي‌پژوهي و تصحيح و توضيح آثار مولوي، تاليفات ارزنده‌اي داريد. تصحيح فيه‌مافيه تا چه اندازه مكمل آثار قبلي شماست؟