به امید روزی که ما ایرانیان هم بیشتر مانند ماندلا باشیم تا موگابه، و بیشتر به تحمل یکدیگر، بخشش، حقیقت جویی، وحدت و آشتی ملی فکر کنیم تا به انتقام جویی و کینه ورزی.
18 جولای، نودودومین سالگرد تولد نلسون ماندلا رهبر آفریقای جنوبی بود. رهبری که با انقلابی صلح آمیز کشورش را از اسارت تبعیض نژادی (آپارتاید) علیه سیاهپوستان رها کرد. رهبری که بیشتر از ۲۷ سال از زندگی خود را در راه آزادی و عدالت در زندان گذراند و یا در اردوگاههای کار اجباری به سر برد. اگرچه ۲۰ سال پس از آزادی ماندلا از زندان (پیروزی انقلاب)، کشورش هنوز دستخوش فقر، بیماری ایدز، و سایر تنشهای قبیله ای و نژادی میباشد، و اگرچه ماندلا معصوم و بی عیب نیست، اما روشهای ماندلا در مقابله با مشکلات اجتماعی مورد تحسین جهانیان بوده است و شاید ماندلا بهترین الگوی اجتماعی و رهبری دوره معاصر برای ما ایرانیان نیز باشد:
علیرغم سالها زندانی کشیدن ماندلا کینه و عقده مسئولین نظام گذشته را در دل نداشت و پس از آزادی از زندان و انتخاب به مقام ریاست جمهوری در سال ۱۹۹۴، اولین هدف او “آشتی ملی” و اولین اقدام وی تشکیل “دولت اتحاد ملی” و انتخاب رییس جمهور قبلی سفیدپوست (دکلرک) به عنوان معاون خود بود. ماندلا علیرغم فشار و تحریکات سیاه پوستان (انقلابیون) و سفیدپوستان (ضد انقلابیون) تندرو هيچ گاه تبعيض نژادى و زورگویی را با تبعيض نژادى و ظلم پاسخ نداد. وی پس از یک دوره ریاست جمهوری و رهبری کشور، داوطلبانه از قدرت کناره گرفت.
ماندلا اکثر سازمانهای سفیدپوست و تیم ملی راگبی کشور (که اکثراً سفید پوست بودند) را حفظ و حمایت کرد و حتی مربی آن را تغییر نداد و به جای دخالت، تیم را تشویق نیز کرد. این تیم توانست مقام قهرمانی دنیا در سال ۱۹۹۵ و افتخار ملی بزرگی برای آفریقای جنوبی کسب کند (این داستان در فیلم زیبای (Invictus) ساخته کلینت ایستوود که اخیراً هم در باره آن نوشتیم به تصویر کشیده شده است).
اقدام مهم دیگر ماندلا کمک به تشکیل کمیسیون “حقیقت یابی و آشتی ملی” (Truth and Reconciliation Commission) بود. برخلاف دادگاه نورنبرگ (پس از جنگ جهانی دوم) و سایر دادگاههای انتقامجویانه و انقلابی، هدف این کمیسیون پیداکردن حقیقت و جزییات نقض حقوق بشر توسط تمام گروهها (چه انقلابی و چه دولتی)، مواجهه مستقیم مجرمان و مظلومین، و درخواست بخشش برای بسیاری از مجرمین “تواب” بود. اگرچه بسیاری از سیاه پوستان به بخشش سفیدها اعتراض داشتند اما در مجموع اثر این کمیسیون در انتقال مسالمت آمیز قدرت انکارناپذیر کرد.
علیرغم سالها زندانی کشیدن، بزرگترین لذت زندگی نلسون ماندلا به تماشا نشستن غروب آفتاب و گوش سپردن به چایکوفسکی است. ماندلا روز های بسیاری را در سلول های تاریک به دور از نور خورشید به سر کرد که تنها موسیقی حاکم بر آنها صدای زنجیر بود اما وی عمیقاً معتقد است که موسیقی سبب تعالی روح می شود. زمانی هم که در حبس بود به بهانه های مختلف به همراه زندانیان هم دوره اش به زعم خودشان کنسرت هایی بر پا می کردند و آواز می خواندند. وی اینگونه ۲۷ سال زندان را تحمل کرد.
نلسون ماندلا هنوز هم عادت سحر خيزى خود را حفظ كرده و از ساعت ۵ صبح حداقل به مدت يك ساعت به ورزش مى پردازد و ساعت ۶:۳۰ در كنار صرف صبحانه مورد علاقه اش – مخلوطى از ميوه تازه و شير- به مطالعه روزانه مشغول مى شود. وی تا چند سال پیش روزانه حداقل ۱۲ ساعت مفيد كار میکرد و به همين جهت براى مديريت زمان اهميتى فراوان قائل است و به همين دليل بدقولى و بی انضباطی را توهين بزرگى به خود مى داند. وی اکنون بیشتر وقت خود را صرف فرزندان و نوه های خود و فعالیتهای انساندوستانه میکند.
ماندلا پس از آزادى از زندان سفر هاى زيادى را به اقصى نقاط جهان انجام داد و کتابهای مربوط به سایر متفکران دنیا را مطالعه کرده و با وجودانتقادهای مستقیم و بی پروا از سیاستهای آمریکا، انگلیس و اسراییل، رابطه خوبی با اکثریت سران کشورهای دنیا (از جمله ایران) برقرار کرد و چندین بار نیز بواسطه اعتبار وی نزد جهانیان، موفق به میانجیگری و ریش سفیدی در امور مشکل بین المللی شده است. ماندلا به اخذ دهها جایزه بین المللی از جمله جایزه صلح نوبل (۱۹۹۳) نائل شده است و همچنان به اقدامات انسان دوستانه ادامه می دهد.
سه سال پیش، در سالگرد تولدش، ماندلا اقدام به تشکیل گروهی کرد به نام “ریش سفیدان (جهان)” (The Elders) که شامل سیاستمداران بزرگ و بی پروای جهان میباشد که ضد جنگ بوده و هدفشان آشتی ملتهاست، افرادی نظیر کوفی عنان، جیمی کارتر، دزموند توتو، ماندلا، محمد یونس و … این گروه در چند مناقشه بین المللی از جمله سودان و فلسطین مشغول به میانجیگری هستند.
در سالگرد تولد ماندلا که سازمان ملل متحد آن را “روز بین المللی ماندلا” نامگذاری کرده است، دهها هزار نفر از مردم آفریقای جنوبی و سراسر جهان و هواداران ماندلا قسمتی از وقت خود را برای کمک به دیگران اختصاص می دهند. رییس جمهور آفریقای جنوبی دیروز در زادگاه ماندلا به درختکاری و ترمیم مدارس فقیر پرداخت و همسر ماندلا برای کمک به یک یتیم خانه حاضر شد. باراک اوباما رییس جمهور آمریکا (که خود اجدادش آفریقایی هستند) نیز با پیامی به مناسبت این روز از مردم خواست تا “تحمل، مهربانی، آشتی با یکدیگر، بخشش، و کمک به مردم دیگر، جامعه، کشور و دنیا” را از ماندلا بیاموزند. دهها شرکت ونهاد عمومی از کارگران خود خواستند که ۶۷ دقیقه از وقت خود را که تعبیری از ۶۷ سال کار سیاسی نلسون ماندلا است به فعاليت‌های خيرخواهانه اختصاص دهند. همچنین بعضی از مردم آفریقای جنوبی برای کودکانی که در پناهگاه ها زندگی می کنند قصه خوانی کردند و عده ای دیگر نیز جهت تمیزکردن پارک ها یا رنگ کردن دیوار مدارس داوطلب شدند. تعدادی هم تحت شعار ” دوچرخه سواری برای ماندلا ” مسافت ژوهانسبورگ تا کیپ تاون را می پیمایند و درمسیر خود به کارهای خیرخواهانه خواهند پرداخت.
در نقطه مقابل ماندلا، رابرت موگابه رهبر انقلاب زیمبابوه (همسایه آفریقای جنوبی) میباشد که پس از آزادی از زندان و رسیدن به قدرت، در مواجه با توطئه های غرب در براندازی وی، به کشتن و قلع و قمع کردن مخالفان و محدودیت کردن آزادی های سیاسی دست زد. موگابه که روابط نزدیکی نیز با دولت و رهبری ایران دارد نزدیک به ۳۰ سال در قدرت بوده و کناره گیری نمیکند و اگرچه در ابتدای حکومتش در جهت بهبود اقتصادبرای اقشار فقیر موثر بود اما در سالهای اخیر تورم وحشتناک (هزاران درصدی) و بیکاری اقتصاد این کشور را فلج کرده است. متوسط عمر در این کشور ۳۵ سال میباشد که کمترین در دنیاست. گفته میشود ماندلا در پی انتخابات خردادماه گذشته در زیمبابوه که منجر به ناآرامی گردید، از موگابه خواست تا دیرنشده و به مرور و آبرومندانه از قدرت کناره گیری کند.
به امید روزی که ما ایرانیان هم بیشتر مانند ماندلا باشیم تا موگابه، و بیشتر به تحمل یکدیگر، بخشش، حقیقت جویی، وحدت و آشتی ملی فکر کنیم تا به انتقام جویی و کینه ورزی.
منبع : features.kodoom.com