قرآن کتابی است که می شود گفت از همه علوم، اصولش را گفته است . قرآن کتاب جامعه شناسی است. در آن آیات زیادی است. کتاب زیست شناسی است، فیزیک است، شیمی است. همه اینها هست.
بسم الله الرحمن الرحیم
قرآن کتابی است که می شود گفت از همه علوم، اصولش را گفته است . قرآن کتاب جامعه شناسی است. در آن آیات زیادی است. کتاب زیست شناسی است، فیزیک است، شیمی است. همه اینها هست. منتها در هیچ کدام از آنها، مثلاً در کلاس فیزیک، قرآن درس نمی دهند؛ برای این که قرآن یک کلیاتی از آن گفته است. کلیاتی را هم که گفته برای این است که یادآوری کند که این را که من در این کتاب گفتم، بیان یک حکیم علی الاطلاق است. حکیمی است که همه چیز دارد. چه کار دارید به اینها، شما به خود آن حکیم توجه کنید. چون این گونه است، هر کسی – غیر از متخصصین فنون – می خواهد که معنای آیات قرآن را به هر اندازه که می توانند بیشتر بفهمند.
این عرفی که ایجاد شده و ماه رمضان را می گویند بهار قرآن، چون کمک می کند به این خواسته مؤمنین وحتی غیر مؤمنین. و الا بهار قرآن یعنی چه؟ چه کسی گفته در ماه رمضان روزی یک جزء قرآن بخوانید بدون این که معنی اش را بفهمید؟ و بعد خدای نکرده در ماه های دیگر اصلاً قرآن را باز نکنید. همیشه بهار قرآن است. قرآن، همیشه بهار است. خوب وقتی می گوییم حالا ما قرآن را انشاءالله می خوانیم و می خواهیم با توجه به معنی بخوانیم، به اینجا که می رسیم یک خرده گیر می کنیم. هر معنایی که ما می فهمیم با سایر دیدگاه ها و اعتقادات ما منافات دارد. گاهی معنای آنرا که دیگران می گویند، یا نمی فهمیم یا قبول نداریم. در تعریف قرآن که قرآن چه طور کتابی است؟ خود قرآن در آیه هفت سوره آل عمران، همان آیات اولیه هست که هُوَ الَّذِيَ أَنزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُّحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ …
در تفسیر این آیه، دیده اید وقتی می خواهند یک کتاب یا یک چیزی را معرفی کنند طرز کار و روش و محتویاتش را به طور خلاصه می گویند، خدا هم در این آیه بیان کرده که این کتاب من چه طوری است. بعد بیان کرده در آن آخر، می گوید آن هایی که (فی قلوبهم زیغ…) در قلبشان تنگی و تیرگی است، فشردگی است. یعنی خلاصه تیره هستند. آنها متشابهات را می چسبند تا، تأویلش را پیدا کنند. البته یک دانشمند، یک محقق، یک مؤمنی که بررسی می کند و می خواهد معنی چیزی را بفهمد غیر از کسی است که این کار را می کند، که در آن جا می گوید می خواهد تأویلش را بفهمد که فتنه بر پا کند. یک تأویلی می گوید، می قبولاند به دیگران که آن تأویل طوری است که فتنه برمی انگیزد. این تأویلش را جز خدا هیچ کس نمی داند. بعضی ها می گویند جز خدا و راسخون فی العلم، بعضی ها می گویند فقط خدا. هیچ کس نمی داند.
خوب اینجا ایرادی که می گیرند می گویند اگر تأویلش را هیچ کس نمی داند، چرا خدا فرستاد؟ جواب می دهند آنها، که برای یک آزمایشی است. خداوند توسط پیغمبرش یک عبارات و مطالبی گفته است، معنایش را هیچ کس نمی داند ولی آنهایی که مؤمنند به پیغمبر، میدانند که هر چه بگوید از جانب خداست. می گویند این حرف ها هم که گفتی، گو اینکه ما معنایش را نمی فهمیم، ولی از جانب خداست. اما آنهایی که این ایمان را ندارند در تأویلش فتنه می کنند. بعضی ها می گویند نه، خدا می داند راسخون فی العلم هم می دانند.
راسخون فی العلم چه کسانی هستند؟ بحث بر می گردد به آنجا که چه کسانی هستند این راسخون فی العلم؟ خوب البته ما شیعیان می گوییم که پیغمبر و ائمه، ولی در قرآن چند جای دیگر، راسخون فی العلم داریم غیر از پیغمبر و ائمه که مسلماً راسخون فی العلم هستند، راسخون فی العلم دیگری هم هست که حالا من یادم نیست آیاتش را بگویم. (1)
در مقابل این متشابهات این طوری هستند. متشابهات فرض کنید خوب ما می گوییم که خداوند جسم ندارد، مادی نیست، خوب پس این آیه ای که در مورد روز حشر و اینها گفته می شود که (وَيَحْمِلُ عَرْشَ رَبِّكَ فَوْقَهُمْ يَوْمَئِذٍ ثَمَانِيَةٌ…)(الحاقه – 17)) ، آن روز هشت تا عرش خدا را حمل می کنند، هشت تا چی؟ هشت تا ارابه؟ عرش خدا چیست؟ یک چیزهایی هست که نمی دانیم. بعضی ها گفته اند که معنای این متشابهات بشر نخواهد فهمید مگر در روز حشر. بعضی ها می گویند بشر الان نخواهد فهمید ، بعضی ها هم می گویند تدریجاً بشر خواهد فهمید به دلیل اینکه بعضی چیزها که اول جزء متشابهات بوده تدریجاً بشر معنی اش را فهمیده و مثلاً می فرماید ستارگان را خلق کرد (بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا… ) (2). این آسمان و زمین وغیره می گردنند بدون اینکه یک تکیه گاهی که شما ببینید داشته باشند، تکیه گاه دارند؟ چه طوری است اینها؟ حالا کم کم فهمیدیم که تاثیر نیروهای متقابلی که این ستاره ها بر هم می گذارند همه آنها را در همین وضعیت کنونی نگه داشته است . یک خرده فهمیدیم، شاید متشابهات هم همین طور باشد. یکی از چیزهایی که می گویند متشابهات، برای اینکه خداوند با مردم صحبت کند یک جنبنده ای در زمین قرار میدهد، تا چه بگوید ؟ این جنبنده چیست؟ داب، ما حالا به معنای یک جاندار و آفریده گفتیم ولی دابه، که جمعش دواب است هر جانداری، هر چهار دست و پایی، کسی، در روی زمین، آن را دابه می گویند. ما نمی دانیم چیست؟ خیلی تفسیرها شده، من هم خوانده ام، بعضی هایشان یادم نیست اما از هیچ کدام درک معنا از آن نمی شود کردو فهمید. از زمین یک موجودی پا می شود و خدا در باره اینها صحبت می کند، مگر ماها از زمین پا نشدیم؟ خوب همه ماها هم از زمین پا شدیم، ما هم دابه هستیم، چهار دست و پا راه می رویم، از زمین هم بلند شدیم، با دیگران صحبت هم می کنیم. صحبتمان هم راجع به خدا هست. پس الان هم صدق می کند ولی بعد چه طوری می شود، آن را نمی دانم.
و اما آنچه وظیفه فعلی ماست که خدا در آن متشابهات نیاورده است، برای اینکه وقتی می گوید که (أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُم…) (3)انفاق کنید از آنچه به شما دادیم، این دیگر متشابهات نیست. وظیفه فعلی ماست، باید صریحاً بفهمیم و انجام بدهیم. متشابهاتی اگر هست راجع به مسائلی است که بعدها رخ خواهد داد و مسائلی است که به وضع فعلی ما بستگی ندارد. به این جهت بودن این متشابهات به وظایف فعلی مکلفین ضرر نمی زند. این است که در این چیزها باید صبر کرد تا خداوند واقعیتش را آشکار کند که مهمترین این متشابهات خود همین آیه ای است که خواندم که متشابه است که چه طوری است؟ که آیا فقط خدا می داند یا راسخون فی العلم هم می دانند؟ در این صورت فایده اینها چیست؟
یک مقداری با حالات مختلف ما فهم می شود مثل مسأله حواشی جبر و اختیار و اینکه خدا (يَهْدِي مَن يَشَاءُ…) (4)هر کس را بخواهد هدایت می کند.
خوب اگر این طوری است پس ما چکاره ایم؟ اینها متشابهات است.
حالا این هم از متشابهات است و برای روزیست که معلوم نیست کی باشد.
………
پاورقی
1 – (لَّـكِنِ الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنزِلَ إِلَيكَ وَمَا أُنزِلَ مِن قَبْلِكَ وَالْمُقِيمِينَ الصَّلاَةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَالْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَالْيَوْمِ الآخِرِ أُوْلَـئِكَ سَنُؤْتِيهِمْ أَجْرًا عَظِيمًا) – نساء 162
2 – (اللّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ كُلٌّ يَجْرِي لأَجَلٍ مُّسَمًّى يُدَبِّرُ الأَمْرَ يُفَصِّلُ الآيَاتِ لَعَلَّكُم بِلِقَاء رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ – رعد 2)
و
(خَلَقَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا وَأَلْقَى فِي الْأَرْضِ رَوَاسِيَ أَن تَمِيدَ بِكُمْ وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَابَّةٍ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَنبَتْنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ – لقمان 2)
3 – (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لاَّ بَيْعٌ فِيهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ وَالْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ – بقره 254)
4 – (إِنَّكَ لَا تَهْدِي مَنْ أَحْبَبْتَ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿ قصص -۵۶﴾)
مجلس صبح شنبه 05-6-90 ( محکمات و متشابهات در تأویل قرآن-آقایان)
پیاده شده توسط سایت مجذوبان نور