وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران می‌گوید موتورهای جستجوگر بین‌المللی ابزارهای جاسوسی هستند. وی از راه‌اندازی جستجوگرهای داخلی برای «امنیت بیشتر و حفاظت از اطلاعات کاربران ایرانی» خبر داد.
به گزارش خبرگزاری مهر، رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران با اشاره به اینکه موتورهای جستجوگر، “موتورهای جاسوسی” هستند، گفت: «در اینکه موتورهای جستجوی خارجی ابزارهای جاسوسی بیگانگان است شکی نیست و این را می‌توان به راحتی از آمارهایی که منتشر می‌کنند متوجه شد.»
وی افزود: «به عنوان مثال اعلام می‌کنند مردم ایران در هفته یا روز مشخصی از کدام کلمات و یا واژه‌ها بیشتر استفاده کرده‌اند که این مفهومش آن است که آن‌ها دائم در حال کنترل و رصد اطلاعات کاربران هستند هرچند این ظاهر قضیه است اما پشت پرده با سرقت اطلاعات مردم اقدامات جاسوسی و اهداف شوم‌شان را دنبال می‌کنند.»
پیش از این حکومت ایران برای موتورهای جستجوگر همچون گوگل، یاهو و بینگ محدودیت‌هایی را ایجاد کرده است. به‌عنوان نمونه در دوره‌های زمانی مختلف امکان جستجوی برخی کلمات همچون «سکس، زنان، جنبش سبز و…» توسط این جستجوگر‌ها محدود شد.
تقی‌پور با اشاره به راه‌اندازی موتورهای جستجوی بومی برای حفظ امنیت و مسدود کردن راه‌های درز اطلاعات کاربران ایرانی افزود: «چندین گروه غیردولتی روی موتورهای جستجوی داخلی در حال فعالیت هستند تا در قالب شبکه ملی اطلاعات راه‌اندازی شود و مردم با اطمینان خاطر بیشتری از آن استفاده کنند.»
وی تصریح کرد: «با راه‌اندازی موتورهای جستجوی بومی از بسیاری از آسیب‌ها و مسائل امنیتی که کوچک‌ترین آن به سرقت رفتن و مخدوش شدن اطلاعات حریم شخصی و خانوادگی افراد است جلوگیری به عمل می‌آید.»
بر اساس آمار منتشر شده توسط سایت آلکسا، کاربران اینترنت در ایران پس از ایالات متحده آمریکا در مقام دوم استفاده از موتور جستجوی‌گر گوگل قرار دارند. این کاربران رتبه سوم را در استفاده از یاهو در میان همه کشورهای جهان به خود اختصاص داده‌اند.
«یاحق» به جای یاهو و گوگل
پیش از این در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد که ایران برای جوابگویی به نیازهای داخلی در نظر دارد موتور جستجوگر ملی راه‌اندازی کند.
تقی‌پور هدف اصلی از ایجاد موتور جستجوگر ملی را «انتشار اطلاعات بدون سانسور» عنوان کرد و افزود: «موتورهای جستجویی که امروزه در جهان استفاده می‌شود عملا به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند که منافع اقتصادی خود را دنبال می‌کنند و از سوی دیگراطلاعات به هیچ عنوان در داخل این موتورهای جستجو امن نیست.»
وی تصریح کرد: «هدف دیگر از ایجاد موتور جستجوی ملی رقابت با کشورهای دارنده موتورهای جستجو است که در عمل بسیاری از منابع داخلی را اصلا در رتبه‌بندی‌های خود محسوب نکرده و یا با اغراض مشخص به عنوان نتایج جستجو منتشر می‌کنند.»
پس از این اظهارات مسوولان شرکت فناوری اطلاعات ایران در شهریورماه ۱۳۸۹ از آغاز فاز مطالعاتی پروژه موتور جستجوگر ملی با نام “یاحق” خبر دادند.
برخی کار‌شناسان معتقدند بومی‌سازی خدمات مختلف اینترنتی با دیدگاه امنیتی در کنار موضوع راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات (اینترانت ملی) نشان از عزم حکومت ایران برای کنترل کامل فضای مجازی دارد.
واهمه کاربران از افزایش محدودیت‌ها
مسوولان جمهوری اسلامی ایران بر ایجاد یک «فضای مجازی پاک» تاکید کرده‌اند و می‌گویند فضای مجازی فعلی «اومانیستی و لیبرالیستی» و این اینترنت برای جوامع خطرناک است. اظهاراتی از این دست توسط مسوولان حکومت ایران، نگرانی‌هایی را برای کاربران اینترنت به دنبال داشته است.
اواسط دی ماه ۱۳۹۰، سخنگوی انجمن نظام صنفی رایانه‌ای ایران در گفت‌وگو با روزنامه “روزگار” اعلام کرد که به زودی شبکه‌ی ملی اطلاعات در کشور راه‌اندازی خواهد شد.
پیام کرباسی گفت که با راه‌اندازی اینترنت ملی، سرعت اینترنت کاربران ایران تا دو مگابایت در ثانیه افزایش خواهد یافت و تایید کرده که دسترسی به برخی وب‌سایت‌های جهانی مسدود خواهد شد.
با این حال وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات می‌گوید شبکه ملی اطلاعات به هیچ‌وجه جایگزین اینترنت نمی‌شود.
وی می‌افزاید: «اینترنت به عنوان یک سرویس کمافی‌السابق در کنار شبکه ملی اطلاعات باقی خواهد ماند و هرکس که نیاز داشت می‌تواند از آن سرویس استفاده کند.»
شبکه‌ی ملی اطلاعات، شبکه‌ای بومی و متشکل از مراکز داده ملی، زیرساخت‌های ارتباطی و سرویس‌های نرم‌افزاری است که در سراسر ایران مستقر خواهد شد و خدمات دولت الکترونیکی و سرویس‌های رفاهی و اجتماعی را از طریق بستر فیبر نوری و با پهنای باند حداقل ۱۲ مگابیت بر ثانیه به مردم ایران ارائه خواهد کرد.
کار‌شناسان می‌گویند این شبکه مستقل از اینترنت جهانی عمل کرده اما به آن متصل است تا کاربران علاوه بر دریافت خدمات ملی از طریق شبکه‌ی ملی اطلاعات، بتوانند از خدمات اینترنت جهانی نیز بهره‌مند شوند.
گرچه پیش از این برخی کار‌شناسان معتقد بودند که تا برقراری شبکه اینترانت ملی، راه طولانی در پیش است اما شواهد موجود از تلاش دولت برای پیشبرد هرچه سریع‌تر این طرح حکایت دارند.
طرحی که با وجود برخی نکات مثبت ظاهری، می‌تواند به نقطه آغاز کنترل کامل فضای مجازی تبدیل شود. این اتفاقی است که شرایط سخت موجود را برای کاربران در ایران سخت‌تر خواهد کرد.
دویچه وله
مهدی محسنی
تحریریه: داود خدابخش