در پی انتشار خبری در خصوص کشف اجساد تازه از نوزادان در دیوارهای ارگ بم، محمد مهدی افضلی، مدیر امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان این مسئله را تکذیب کرد و گفت که اسکلت کودکان در ارگ بم متعلق به دوران معاصر نیست.
آقای افضلی همچنین با تاکید بر کذب بودن خبر نوزادان دفن شده در دیوار ارگ بم به خبرگزاری فارس گفت: “به دلیل کنترل ۲۴ ساعته یگان حفاظت میراث فرهنگی احتمال دفن نوزادان در این محوطه امکان پذیر نیست و بقایای اسکلت‌های کشف شده در ارگ بم متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی است نه دوران معاصر.”
نخستین بار بحث ۶۸کودک دفن شده در دیوار ارگ بم توسط نرگس احمدی در مجموعه مقالات سالانه پروژه نجات بخشی میراث فرهنگی بم در سال ۱۳۸۴ به شکل رسمی منتشر شد.
بر اساس این گزارش یکی از کارشناسان در لابه‌لای آوارهای دیوار ارگ بم به استخوان‌هایی بر‌می‌خورد که با بررسی‌های باستان شناسی مشخص می‌شود این استخوان ها متعلق به کودکانی است که همه پسر هستند.
فرزاد فروزانفر، کارشناس ارشد میراث در این مرحله از پژوهش برای تحقیقات بیشتر دعوت می‌شود. آقای فروزانفر چهارم خردادماه سالجاری در گفت وگو با روزنامه قانون در مورد نتیجه این تحقیقات گفت: “در طول تحقیق هیچ نوزادی ندیدم و تمام اسکلت‌ها متعلق به کودکان یک سال تا شش بود.”
اما به گفته آقای فروزانفر، اسکلت بچه‌هایی که او مورد بررسی قرار داد از دیوار درآورده نشده بودند. او گفت که جسدها به شکل اسلامی تدفین شده بودند و مسئولان مرمت، آنها را پس از بررسی در جای اصلی قرار داده و دوباره آنجا را کاهگل کردند. آن تعدادی استخوان هم که بر روی زمین ریخته شده بود جمع آوری کردند و در قوطی‌هایی به سازمان میراث فرهنگی تحویل دادند.
محمد مهدی افضلی، مدیر امور فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان کرمان امروز ۸ خردادماه گفت که پس از انجام کارهای مطالعاتی و نمونه برداری به دلیل احتمال متلاشی شدن، اسکلت‌ها در همان مکان یافت شده دفن شدند.
او همچنین دلایلی را برای دفن این کودکان عنوان کرده است. از آن‌جمله بیماری، قحطی، محاصره ارگ و یا عدم امکان دفن نوزاران در خارج از محیط ارگ است.
شخص دیگری که بر مسئله کودکان دفن شده در بم تحقیق کرده، لیلا پاپلی، باستان شناس است. نتیجه تحقیقات او مشخص کرد که تمام کودکان دفن شده در دیوارهای بم پسر هستند.
در عین حال خانم پاپلی خبر کشف نوزادان جدید در دیوارهای ارگ را تائید کرده و به روزنامه قانون گفته است که “کارشناس میراث و مسئول حفاری در دیوار خانه سیستانی‌ها این نوزادان را کشف کرده است.”
مریم نعیمی، کارشناس ارشد باستان شناسی شخصی است که نوزادان تازه کشف شده را از نزدیک دیده و از آنها عکاسی کرده است. به نوشته روزنامه قانون، او معتقد است که “مشابه چنین وضعیتی در هیچ یک از سایت‌های دوران اسلامی دیده نشده است.”
این کارشناس میراث سکوت مسئولان در این مورد را ناشی از “نوعی خودآگاهی” دانسته و گفت: “انگار همه تصمیم گرفته‌اند چیزی نگویند.”
در همین حال سالومه پور حسینی که در حال تحقیق در مورد موضوع کودکان بم است، گفته که جسد این بچه‌ها جدیدتر است و بافت نرم یکی از آنها بهتر حفظ شده است.
به گفته خانوم پورحسینی نحوه دفن این نوزادان تازه کشف شده نیز متفاوت است.
براساس تحقیقات انجام شده بچه ها به سه شکل در دیوارهای بم دفن شده اند. “بچه‌های کوچکتر به طور کامل در چینه (دیوارها) جا گرفته‌اند و بدنشان طوری در خشت قرار گرفته که قابل جدا کردن نیست. نوع دوم مقداری از خشت را برداشته و کودک را در فضای لابه لای خشت‌خام گذاشتند و نوع سوم نیز تدفینی است که در گودی‌های پس از تخریب انجام شده است” و کارشناسان نمونه آن را همین نوزادان تازه کشف شده عنوان می‌کنند که بر خلاف نمونه‌های قبلی که بالای دیوار دفن شده‌اند در پای دیوار قرار گرفته اند و آنها را روی هم گذاشته‌اند نه در کنار هم.
براساس تحقیقات انجام شده، این فرضیه مطرح است که در دوره ای که در زمان قاجارها ارگ بم محاصره بود، ساکنان مجبور شده‌اند کودکان را در دیوارها دفن کنند، اما این سئوال مطرح است که چرا هیچ فرد بزرگسالی دفن شده و کارشناسان نیز هنوز برای این سئوال پاسخی نیافته اند.
به اعتقاد اسکندر مختاری که مسئولیت پروژه نجات بخشی بم را تا سال ۱۳۸۸به عهده داشت، با توجه به اینکه مشخص شده اکثر کودکان دفن شده پسر هستند، احتمال “رسم پسر کشی” می‌رود. اما در این حال او معتقد است که اگر همه نظرات در خصوص دفن کودکان در کنار هم گذاشته شود باز هم به نظر واحدی نخواهد رسید.
آقای مختاری اما موضوع کشف نوزادان تازه دفن شده را منتفی می‌داند.
در همین حال که اظهارنظرهای متفاوتی در خصوص کشف نوزادان تازه دفن شده در ارگ بم مطرح است، مسئولان میراث فرهنگی کرمان اعلام کرده اند که نتیجه تحقیقات و نظرات کارشناسی در آینده نزدیک منتشر خواهد شد.
ارگ بم با ۲۵۰۰ سال قدمت و بزرگترین سازه گلی جهان در زلزله پنجم دی ماه سال ۱۳۸۲ تخریب شد. در همان زمان سازمان میراث فرهنگی، پروژه نجات بخشی بم را آغاز کرد.
منبع : بی‌بی‌سی فارسی