شیرین عبادی، مدافع حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ در ادامه گزارش‌های ماهانه خود، به بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه شهریور ۱۳۹۱ پرداخت. به گزارش سایت کانون مدافعان حقوق بشر، خانم عبادی در ابتدای گزارش ماه شهریور۱۳۹۱ به وضعیت آموزش و معلمان در ایران و همچنین مسائل مربوط به دانشگاه‌ها از جمله طرح تفکیک جنسیتی و عواقب آن اشاره کرده است.
بر این اساس خانم عبادی در گزارش خود توجه مقام‌های مسئول در ایران را به حقوق فرهنگی شهروندان و نیز رفع مشکلات و موانع آموزشی جلب کرده و یاد آور شده که ایجاد محدودیت برای تعدادی از شهروندان به دلیل جنسیت، اعتقادات مذهبی و مشکلات اقتصادی مغایر با تعهدات بین المللی دولت ایران در زمینه حقوق بشر است.
این مدافع حقوق بشر در ادامه گزارش خود که به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر می‌شود، در سه بخش «حقوق مدنی و سیاسی»، «حقوق اقتصادی و اجتماعی» و «میراث فرهنگی و محیط زیست» به بررسی وضعیت حقوق بشر در ایران پرداخته است. در بخش حقوق مدنی و سیاسی در کنار نام فعالان سیاسی و مدنی که برای اجرای حکم به زندان فراخوانده شده‌اند به بازداشت ۴۸ نفر در ماه شهریور اشاره شده است. در این گزارش همچنین به یکی دیگر از موارد نقض حقوق بشر یعنی مجازات بستگان زندانیان سیاسی که مبادرت به اطلاع رسانی در خصوص عضو زندانی خانواده خود کرده‌اند، پرداخته شده است. شرح وضعیت اقتصادی از جمله افزایش ۶۰ درصدی اجاره مسکن، همراه با ذکر نمونه‌هایی از پرداخت نشدن دستمزد کارگران از دیگر موارد مطرح شده در این گزارش است. کشف مین ضد تانگ ساخت ایران در یک منطقه مرزی ایران و افغانستان از دیگر مواردی است که این مدافع حقوق بشر در گزارش خود از آن به عنوان یک عامل تخریب زیست محیطی یاد کرده است.
همچنین در این گزارش به اعدام ۷ نفر و صدور حکم اعدام برای ۱۸ نفر اشاره شده است.
متن گزارش ماه شهریور ۱۳۹۱ شیرین عبادی که در اول مهر ماه منتشر شده، به شرح زیر است:
گزارشی مختصر از وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه شهریور ۱۳۹۱
مقدمه
گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران مربوط به شهریور ماه ۱۳۹۱ در شرایطی منتشر می‌شود که سال تحصیلی در ایران شروع شده و گزارش‌های رسیده حاکی از نقض حقوق بشر در زمینه فرهنگی است.
به گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران در زمینه کیفیت سیستم آموزشی بین ۱۴۴ کشور، رتبه ۹۴ را احراز کرده و در زمینه دسترسی مدارس به اینترنت رتبه ۱۱۷ را دارا است که این آمار با توجه به جمعیت جوان ایران و منابع مالی حکومت، نشان از بی‌توجهی مسولان آموزشی دارد.
از سوی دیگر در سال تحصیلی ۱۳۹۲- ۱۳۹۱، تعداد ۳۶ دانشگاه، تحصیل در ۷۷ رشته دانشگاهی را برای دختران ممنوع کرده‌اند و طرح تفکیک جنسیتی نیز در چند دانشکده اجرا شده است. این در حالی است که جعفر توفیقی، وزیر اسبق وزارت علوم، طرح تفکیک جنسیتی را طرح نهادهای امنیتی و نظامی عنوان کرده است.
همچنین اجرای طرح جدا سازی دانش آموزان دختر و پسر در برخی دبیرستان‌های روستایی سبب شده تا بخش دخترانه تعطیل شود و در نتیجه تعدادی از دختران از تحصیل باز بمانند.
از سوی دیگر تعدادی از معلمان در زندان به سر می‌برند و حتی برای سه تن از آنان حکم اعدام صادر شده است. همچنین ده‌ها معلم دیگر به علت فعالیت صنفی یا اعتراض به مشکلات معیشتی برای مدتی در بازداشت بوده و یا از کار اخراج شده‌اند. از همین رو کمپینی در حمایت از خواسته‌های معلمان توسط تعدادی از فعالان حوزه فرهنگی راه اندازی شده است تا توجه افکار عمومی را به وضعیت و مشکلات این قشر از جامعه جلب کنند.
بر این اساس گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه شهریور ۱۳۹۱ بر مبنای اطلاعاتی که در سایت‌ها و رسانه‌های مختلف درج شده و صحت آن به احراز رسیده است در سه بخش و به ۲ زبان فارسی و انگلیسی منتشر می‌شود.
وضعیت حقوق بشر در ایران در ماه شهریور ۱۳۹۱
بخش اول – حقوق مدنی و سیاسی
الف- وضعیت فعالان سیاسی – اجتماعی دگر اندیش
۱) در این ماه ۴۸ نفر بازداشت شدند که برخی پس از چند روز با وثیقه آزاد شدند. بازداشت شدگان عبارتند از: رشید اسماعیلی- عضو شورای سیاست گذاری سازمان ادوار تحکیم وحدت-، جمال شیخی، حامد شیخی، مهران ملا ویسی و سلیمان محمودیان چهار شهروند اهل سقز، هاشم حسین پناهی از فعالان اهل‌سنّت کردستان، حسین یزدی – فعال سیاسی اصلاح طلب –، مریم صالحی- دانشجوی تهران-، واحد خلوصی، شایان وحدتی، شیما قوشه، میثاق افشار، وحید روحانی، مازیار اسماعیل‌پور، مرتضی اسماعیل‌پور، حمید رضا مسیبیان، علی محمدی، محسن صائمی، مسعود وفابخش، هومن طاهری، دانیال حسینی، نفیسه شهید فر، بهرام شجاعی، محمد ارجمندی راد، اسماعیل سلمانپور، باغبان باشی، نرگس خیراللهی، مهدی صالحی، بهروز علوی، میلاد پناهی‌پور، سپهرداد صاحبان، اسماعیل رفعتی، امیر رونقی، زهرا فیاض، جعفر غلامی، کیانا کریمپور، فرناز احمدزاده، آرتمیس ورزنده، مهرناز احمدزاده، امین رونقی، ریحانه حسامی، احمد رونقی ملکی (پدر حسین رونقی ملکی)، علی تقدیری، امیرکلهر، سپهرداد صاحبان، صادق رضایی گیگلور، سعید شیرزاد و سعید آقاپور از فعالان دانشجویی
۲) بابک مغازه، فعال مدنی به علت سازماندهی ستاد مردمی برای کمک به زلزله زدگان آذربایجان شرقی، به اداره اطلاعات همدان احضار شد و از هرگونه فعالیت در این زمینه منع شد.
۳) حسین رونقی ملکی، وبلاگ نویس که قبلاٌ به ۱۵سال حبس محکوم شده بود و به علت ناراحتی کلیه در مرخصی استعلاجی به سر می‌برد، برای کمک به آسیب دیدگان از زلزله به آذربایجان سفر کرده بود که بازداشت شد و مورد ضرب و شتم قرار گرفت و سپس به زندان منتقل شد. حسب اظهارات خانواده رونقی ملکی چون معالجه او ناتمام مانده بود در وضعیت جسمی نامناسب بوده و به شدت بیمار است.
۴) شیوا نظرآهاری برای اجرای حکم چهار سال زندان، ژیلا بنی یعقوب، روزنامه نگار و فعال زنان برای اجرای حکم یک سال حبس، امین چالاکی، مسئول اجرایی ستاد میرحسین موسوی در شهر ساوه در انتخابات سال ۸۸ برای اجرای حکم ۴ سال حبس تعزیری، سروش ثابت از فعالان دانشجویی برای اجرای حکم ۲ سال حبس تعزیری، محمدحسن یوسف پورسیفی، فعال مدنی برای اجرای حکم ۵ سال و نیم حبس، امیر گرشاسبی، فعال دانشجویی برای تحمل حکم سه سال حبس و لوا خانجانی، شهروند محروم از تحصیل بهایی برای اجرای حکم دو سال زندان، به زندان اوین منتقل شدند.
۵) نسیم سلطان‌بیگی، فعال دانشجویی دانشگاه علامه طباطبایی و عیسی فریدی، فعال اجتماعی برای اجرای زندانشان به زندان اوین فراخوانده شدند. همچنین ابوالفضل قدیانی، زندانی ۶۷ ساله برای اجرای حکم ۴۰ ضربه شلاق به اجرای احکام دادسرای اوین احضار شد.
۶) نوید خانجانی، پیرو آیین بهایی که قبلاٌ به ۱۲حبس محکوم و رأی‌اش قطعی شده بود، هنگامی که برای کمک به آسیب دیدگان از زلزله به آذربایجان رفته بود، بازداشت و برای اجرای حکم مجازاتش روانه زندان شد.
۷) ثمین احسانی- فعال حقوق کودک- به پنج سال حبس، نصرت طبسی یکی از دراویش طریقت نعمت اللهی گنابادی به شش ماه حبس تعزیری و ۴ سال و شش ماه حبس تعلیقی، بهنام و بهرام جعفری هر کدام به پنج میلیون ریال جزای نقدی، امید رضایی، فعال دانشجویی دانشگاه گیلان به هشت ماه حبس تعزیری قطعی، محمدامین قادرزاده که بیش از هفت ماه است به اتهام امنیتی در زندان مهاباد به سر می‌برد به چهارسال حبس و زانیار قادرزاده فرزند محمدامین نیز به اتهام امنیتی به یک سال ونیم زندان محکوم شدند. همچنین حکم ۵ سال حبس تعزیری و تبعید به زندان شهرستان زابل کوهیار گودرزی در دادگاه تجدید نظر تایید شد. انیسا دهقانی، کیوان دهقانی و ساناز تفضلی، سه شهروند بهایی در دادگاه تجدید نظر هرکدام به ۶ ماه حبس تعزیری محکوم شدند.
۸) محمد توسلی- عضو نهضت آزادی ایران- برای پرونده‌ای که قبلا مختومه شده بود بار دیگر محاکمه شد. همچنین بهزاد نبوی- عضو سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی ایران- که در زندان به سر می‌برد به دادگاه احضار و در رابطه با پرونده جدیدی به بازپرسی احضار و مورد بازجویی قرار گرفت.
۹) روزبه حسین تهرانی، زندانی آزاد شده با وجود کسب رتبه ۱۶ در آزمون ورودی به مقطع فوق لیسانس سال ۱۳۹۱ برای سومین سال متوالی از ادامه تحصیل محروم شد.
۱۰) صید مراد فتحی به اداره اطلاعات کردستان احضار شد.
۱۱) یکی دیگر از موارد نقض حقوق بشر، مجازات غیرعادلانه بستگان زندانیان سیاسی است که مبادرت به اطلاع رسانی در خصوص عضو زندانی خانواده خود کرده‌اند. در این ماه شهناز سگوند، همسر علی نجاتی، کارگر زندانی به علت مصاحبه و اطلاع رسانی در خصوص وضعیت همسر خود محاکمه شد. همچنین مریم النگی، همسر محسن دکمه چی، زندانی سیاسی که به ده سال حبس محکوم شده بود و در فروردین ماه ۱۳۹۰ در زندان درگذشت، به علت مصاحبه‌هایی که در مورد وضعیت همسر خود انجام داده بود به سه سال حبس در تبعید و زهرا (محبوبه) منصوری، خواهر زندانی سیاسی محمد علی منصوری به ۲ سال حبس تعزیری و ۵ سال حبس تعلیقی محکوم شدند و حکم صادره برای آنان قطعی شد. از سوی دیگر محمود حاتم، پدر سیاوش حاتم از فعالان دانشجویی زندانی پس از بازرسی منزلش برای چند ساعت بازداشت شد.
۱۲) وضعیت برخی زندانیان سیاسی- عقیدتی هم چنان نامناسب گزارش می‌شود که از جمله می‌توان به مورد زیر اشاره کرد: دادستان تهران از اعزام ابراهیم بابایی زیدی، مجروح جنگ هشت ساله ایران و عراق برای درمان به خارج از زندان خودداری کرد.
ب- وضعیت کتاب و مطبوعات، نویسندگان و روزنامه نگاران
۱) احمد نورمحمدی آبادچی، وبلاگ نویس منتقد در شهر اهواز بازداشت شد.
۲) محمد صفرلفوتی، روزنامه نگار به ۵ سال حبس تعلیقی و ۵ سال محرومیت از همکاری و عضویت در احزاب و گروه‌ها و فعالیت‌های رسانه‌ای و مطبوعات محکوم شد.
۳) کیوان صمیمی و مسعود باستانی دو روزنامه نگار زندانی محبوس در زندان رجایی شهر برای چند روز به انفرادی‌های بند یک این زندان منتقل شدند. همچنین عیسی سحر خیز روزنامه نگار زندانی که به دلیل بیماری در بیمارستان به سر می‌برد، در حالی که معالجه او نیمه تمام مانده بود به زندان منتقل شد. بر همین اساس او در اعتراض به شرایط غیرقانونی پرونده قضایی‌اش از خوردن داروهای خود امتناع کرد و به خانواده او اجازه ملاقات داده نشد. بنابراین در پی وخیم شدن وضع جسمی عیسی سحرخیز، او بار دیگر در بیمارستان بستری شد.
۴) شاهو حسینی، روزنامه نگار و محمد خاکپور، فعال فرهنگی آذربایجانی به دادسرا احضار شدند.
۵) از انتشار فصلنامه تحلیلی- پژوهشی «سیاووشان» به مدیر مسوولی سید حسین مجتهدی جلوگیری شد. همچنین نشریه «آوای سلماس» به مدیر مسئولی علی محمدی ایروانلو توقیف شد.
۶) جلسه رسیدگی به اتهام‌های مدیر مسئولان سایت عصر ایران و مجله خانه و خانواده برگزار شد. همچنین مرتضی شاه‌کرمی، مدیرمسئول روزنامه بامداد تفهیم اتهام شد.
۷) اجرای نمایش «خشکسالی و دروغ» در شیراز و مجوز نمایش «آنتیگون» در تهران لغو شد. همچنین کنسرت محمد رضا لطفی در شهرستان بابلسر لغو شد.
۸) فروشگاه کتاب چشمه در قزوین متعلق به علی خوشگواری و محترم رحمانی پلمپ شد.
۹) وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در دستور العملی برای رسانه‌ها آنان را از انتشار اخبار منفی در زمان اجلاس عدم تعهد منع کرد. پیش بینی یا هشدار درباره زلزله، نشست زمین در معابر، قطع برق، اخبار قتل و ضرب و جرح و سرقت از محورهای این دستورالعمل بود.
۱۰) برخی شبکه‌های خبررسانی دولتی ایران، اظهارات محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر در اجلاس سران جنبش غیرمتعهد‌ها در تهران را تغییر داده‌اند. در ترجمه‌ای که از سخنان محمد مرسی از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش شد، اظهارات او به شکلی متفاوت از متن اصلی ارائه شد.
۱۱) دادستان تهران با مرخصی محمدرضا مقیسه، روزنامه نگار زندانی برای شرکت در مراسم عروسی فرزندش مخالفت کرد.
پ- سایر موارد نقض حقوق بشر
۱) بنیاد پانزده خرداد که متعلق به حکومت جمهوری اسلامی ایران است، نیم میلیون دلار به جایزه قتل سلمان رشدی افزود و خواهان کشتن او شد.
۲) اعدام‌ها در شهریور ماه یکی دیگر از موارد نقض حقوق بشر است که بر اساس اعلام سایت‌ها و خبرگزاری‌های دولتی افراد زیر یا اعدام شده‌اند و یا برای آن‌ها حکم اعدام صادر شده است: ناصر جلیلی، بهرام نبوی، حسین تقیان، کاظم اصفهانی و سجاد صادق‌زاده اعدام شدند. دادستان کل کشور اتهام آن‌ها را حمل و نگهداری ماده مخدر شیشه اعلام کرد. صادق مرادی در تهران و «ح ـ الف» در شاهرود در ملاء عام اعدام شدند. رسانه‌های دولتی اتهام آن‌ها را زنای به عنف عنوان کردند. همچنین رئیس کل دادگستری استان اصفهان از صدور حکم اعدام برای یک نفر در خمینی‌شهر خبر داد. رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا نیز از صدور حکم اعدام برای ۱۱ تن خبر داد. او اتهام آن‌ها را تولید، تهیه و قاچاق مواد مخدر صنعتی عنوان کرد.
در پرونده معروف اقتصادی، مه آفرید خسروی، (ب. ب) مشاور حقوقی مه آفرید، (الف. ش) مدیر مالی شرکت سرمایه گذاری امیر منصور آریا و (س. ک) رئیس شعبه بانک صادرات گروه ملی فولاد به اعدام محکوم شدند. همچنین سامان نسیم (نعیم) و منصور آروند که بیش از یک سال است در بازداشت به‌سر می‌برد به اعدام محکوم شدند. رسانه‌های رسمی اتهام آن‌ها را محاربه از طریق همکاری مؤثر با گروه‌های معاند نظام عنوان کرده‌اند.
۳) با اجرای طرح جداسازى دانش آموزان دختر و پسر در دبیرستان هاى روستایى شهرستان بویراحمد، تعدادى از مدارس این مناطق تعطیل می‌شود. دو دبیرستان شهید ارجمند روستاى «عزیزى» و «سیلارستان» در لوداب از جمله مدارسى هستند که به این دلیل در آستانه تعطیلى قرار دارند.
۴) ماموران پلیس امنیت عمومی قزوین در اجرای طرحی ۱۵ واحد صنفی را بدلیل آنچه عدم رعایت قوانین اسلامی می‌نامیدند، پلمپ و به ۸ واحد صنفی اخطار کتبی دادند.
۵) سیاوش توری ۴۰ ساله اهل مراغه که در بند ۳ زندان زاهدان محبوس بود، به علت شرایط نامناسب زندان دچار سکتۀ قلبی شد و فوت کرد.
۶) بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، از جمعیت بالای ۱۵ سال ایران تقریبا ۱۶ درصد بی‌سواد و ۲۵ درصد دارای تحصیلات ابتدایی هستند یعنی نیمی از جمعیت ایران بی‌سواد یا کم سواد هستند.
بخش دوم – حقوق اقتصادی و اجتماعی
۱) مرکز دولتی آمار ایران از افزایش ۶۰ درصدی اجاره مسکن خبر داد.
۲) به علت شرایط بد اقتصادی و کمبود مواد اولیه که عمدتا ناشی از سوء مدیرت اقتصادی و همچنین تحریم‌های سیاسی است، تعداد زیادی از کارگران نتوانسته‌اند ماه‌ها دستمزد خود را دریافت کنند. این در حالی است که بر اساس گفته موسسه گالوب، تنها ۹ درصد از جمعیت بزرگسالان ایران شاغل هستند. در خصوص وضعیت کارگران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: ۷۰۰ کارگر نساجی مازندران شامل کارخانجات تلار، گونی بافی، طبرستان و چند واحد دیگر بیش از ۲۵ ماه و ۲۷ کارگر کارخانه ابر صنعتی ایران بیش از ۱۹ ماه است که حقوق دریافت نکرده‌اند.
۳) ۲۰۰ کارگر روزمزد و قرارداد موقت شهرداری شهرستان ایذه و۱۴۰ کارگر کارخانه «فرو آلیاژ» در پی اتمام قرارداد پیمانکار تامین نیروی انسانی این واحد تولیدی بیکار شدند. همچنین بیش از ۲۸۰ کارگر شرکت کیسون، پیمانکار قطار شهری اهواز به جهت مشکلات مالی برای مدت نامعلومی به مرخصی اجباری فرستاده شدند و شرکت قارچ ملارد ۳۶۰ تن از ۴۳۰ نفر کل کارگران خود را اخراج کرد.
۴) فرزاد احمدی، فعال کارگری به تحمل ۴ ماه حبس تعزیری محکوم شد.
۵) وضعیت جسمی کارگران زندانی همچنان نامناسب گزارش شده است. از جمله: محمد جراحی دچار عارضه بیماری از ناحیه گردن است و طبق گفته‌های پزشک باید برای تشخیص نوع بیماری نمونه برداری شود که تاکنون مسئولین زندان از این امر ممانعت به عمل آورده‌اند و فقط با سی تی اسکن موافقت کرده‌اند. همچنین مسئولان زندان اوین و دادستانی تهران به رغم عفونت محل جراحی رضا شهابی با مرخصی استعلاجی این زندانی موافقت نکردند.
۶) پیمان نودینیان٬ بهاالدین ملکی و رامین زندنیا، سه تن از اعضای انجمن صنفی معلمان کردستان به شعبه پنجم بازپرسی دادسرای عموعی و انقلاب شهرستان سنندج احضار شدند.
بخش سوم- میراث فرهنگی و محیط زیست
اخبار منتشر شده از میراث فرهنگی و محیط زیست در شهریور ماه نیز همچنان نشان از نامناسب بودن وضعیت این حوزه دارد.
۱) ۷۰ درصد از مساحت کل دریاچه ارومیه خشک شده است؛ به عبارت دیگر ٣٠٠ هزار هکتار از مساحت کل آن به شوره‌زار تبدیل شده است که این موضوع بیانگر شرایط حاد این دریاچه است. همچنین حجم آب موجود در مخزن سد زاینده رود اصفهان از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۹۰) تاکنون در مقایسه با زمان مشابه سال آبی گذشته ۵۳ درصد کاهش یافته است. همچنین استان لرستان به ویژه شهر خرم آباد با وجود آنکه از پرباران‌ترین مناطق کشور است اما به علت ضعف مدیریت در مهار آب به طور متوالی دچار قطع آب شد. این در حالی است که رییس جمهور ایران می‌گوید که دشمن با تخلیه ابرهایی که به سمت ایران می‌آیند، باعث خشکسالی در ایران شده است.
۲) نقش برجسته فیروزآباد، بزرگ‌ترین نقش برجسته ایران به‌خاطر فرسایش شدید در آستانه فروپاشی است.
۳) ۲۰ حلقه مین ضد تانگ ساخت ایران در یک منطقه مرزی ایران و افغانستان کشف شد. این امر بیانگر آن است که دولت جمهوری اسلامی ایران مبادرت به ساخت و فروش «مین» می‌کند؛ این در حالی است که طبق کنوانسیون بین المللی اتاوا این امر ممنوع شده است.
۴) دو هزار هکتار از زمین‌های پارک ملی گلستان از منطقه حفاظتی خارج شد.
خاتمه
در پایان این گزارش ماهانه و به مناسبت شروع سال تحصیلی، توجه مقام‌های مسئول را به حقوق فرهنگی شهروندان و نیز رفع مشکلات و موانع آموزشی در ایران جلب کرده و یاد آور می‌شوم که دسترسی به آموزش از حقوق بنیادین بشر است و ایجاد محدودیت برای تعدادی از شهروندان به دلیل جنسیت، اعتقادات مذهبی و مشکلات اقتصادی مغایر با تعهدات بین المللی دولت ایران در زمینه حقوق بشر است. بنابراین باید مسئولان حکومتی توجه داشته باشند، در کشوری که طبق آمار‌ها ی منتشره نیمی از افراد آن بی‌سواد و یا کم سواد هستند، امکان دستیابی به توسعه پایدار غیر ممکن است.
شیرین عبادی
مدافع حقوق بشر و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳
اول مهر ۱۳۹۱