همزمان با روز اول مهر و آغاز سال تحصیلی در ایران، دو سازمان عفو بین‌الملل و دیدبان حقوق بشر به فشارهای تازه حکومت بر دانشجویان در کشور اعتراض کرده و این اقدامات را باعث «ایجاد فضای ترس» و «پسرفت تحصیلی» در ایران دانستند.
به نقل از رادیو فردا و بنا بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل گزارشی روز جمعه در وب‌سایت این سازمان منتشر شده است، میزان آزار و اذیت دانشجویان ایرانی از سوی دولت از اردیبهشت‌ماه اخیر شدت گرفته و بازداشت و بازجویی «ده‌ها» دانشجو در هفته‌های اخیر، ممنوع کردن شماری از رشته‌ها برای دختران، و طرح‌های تفکیک جنسیتی و «اسلامی‌سازی» دانشگاه‌ها باعث پسرفت کیفیت تحصیلی در ایران شده است.
اشاره این نهادها به توقف پذیرش دختران در ۷۷ رشته تحصیلی دانشگاهی، به ویژه در رشته‌های فنی و مهندسی در ایران است.
در همین حال دو هفته پیش از این، کامران دانشجو، وزیر علوم ایران، از «اخراج و بازنشستگی اجباری استادان» و «اجرای تفکیک جنسیتی» در دانشگاه‌ها دفاع کرده و یک مقام این وزارتخانه نیز خبر داد که از سال جاری دانشجویان تازه‌وارد به دانشگاه «پالایش روانی» می‌شوند.
آن هریسون، معاون مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقای عفو بین‌الملل، در گزارش روز جمعه این سازمان گفت که «مقام‌های ایران باید به جریان سرکوب علیه دانشجویان خاتمه دهند، جریانی که با فرا رسیدن سال جدید تحصیلی باعث ایجاد فضای ترس در دانشگاه‌ها شده است».
وی افزود: «با ممانعت از تحصیل دانشجویان به خاطر جنسیت، باور یا فعالیت‌های مسالمت‌آمیز آنها، مقام‌های ایران تعهداتی که تخت قوانین بین‌المللی دارند را زیر پا گذاشته‌اند.»
در بخشی از گزارش عفو بین‌الملل به وضعیت سروش ثابت، دانشجوی زندانی، اشاره شده و از مقام‌های ایرانی خواسته شده تا تمامی زندانیان سیاسی از جمله بهاره هدایت، مجید توکلی، و ضیاء نبوی را آزاد کنند.
وضعیت لوا خانجانی، از اعضای اقلیت بهایی، که به خاطر مذهبش از تحصیل در دانشگاه منع شده و به خاطر شرکت در راهپیمایی‌های صلح‌آمیز هم‌اینک در زندان به‌سر می‌برد از دیگر موارد مورد اشاره در گزارش عفو بین‌الملل است.
در همین حال روز شنبه سازمان دیدبان حقوق بشر نیز به آغاز سال تحصیلی در ایران و وضعیت دانشجویان در این دوره پرداخته و گزارشی در این مورد در وب‌سایت خود منتشر کرده است.
لیسل گِرنْت‌هولتز، مدیر امور حقوق زنان در دیدبان حقوق بشر، در این گزارش می‌گوید: «در چند دهه اخیر دانشگاه‌های ایران برای پسران و دختران آموزش باکیفتی را فراهم کرده‌اند، اما با آغاز سال تحصیلی جدید، دانشجویان ایرانی با پسرفتی جدی مواجه شده‌اند و به دانشجویان دختر دیگر اجازه ادامه تحصیل در رشته‌های مورد انتخاب‌شان داده نمی‌شود.»
به گفته خانم هریسون، در دانشگاه‌های ایران بسیاری از محدودیت‌های تحصیلی اعمال‌شده بر اساس جنسیت «خط مشی مشخصی را دنبال نمی‌کنند» و مقام‌ها و مدیران هر دانشگاه «به دلخواه» خود موانعی را برسر راه دانشجویان قرار می‌دهند.