وجه تسمیه این سلسله به رضویه دو امر است: یکی آنکه در میان ائمّه پس از حضرت سیدالشّهدا (ع) که مطالب و مراتب را عملاً بیان فرمود، هیچ کدام به اندازه حضرت رضا (ع) احکام طریقت و عرفان را بیان نفرمودند و همان طور که ظواهر احکام مذهب اثنی عشری از حضرت صادق (ع) بیشتر از دیگران بروز کرد به طوری که این مذهب به نام آن حضرت (مذهب جعفری) معروف و آن حضرت مجدِّد مذهب گردید، ظهور حقایل و انتشار آنها نیز در زمان حضرت رضا (ع) بیشتر از دیگران بود؛ زیرا چون آن حضرت سمت ولایت عهدی مأمون را داشت مراسم تقیه را کمتر مجری می فرمود ولی سایر ائمّه به واسطه مقتضیات زمان بیشتر تقیه می کردند.
دیگر آنکه حضرت رضا (ع)، شیخ المشایخ تعیین فرمودند که اجازه تربیت سلّاک و اجازه دادن به مستعدّین داشت و او شیخ معروف کرخی بود ولی قبل از آن حضرت ائمّه این طور کسی را تعیین نفرمودند. به عبارت اُخری همان طور که در زمان حضرت صادق (ع) سلسله روایت جاری شد، در زمان حضرت رضا (ع) سلسله درایت و طریقت جاری گردید؛ ولی این امر مستلزم انکار ائمّه بعد نیست همان طور که نامیده شدن تشیع به مذهب جعفری مستلزم انکار ائمّه بعد نیست و اینکه بعض غرض ورزان، این سلسله را متّهم کنند که هشت امامی هستند، به دلیل آنکه سلسله بزرگان خود را به معروف کرخی و از او به حضرت رضا (ع) می رسانند، باطل است؛ زیرا جنید و سری و معروف از ائمّه زمان خود اجازه داشتند. نهایت امر آنکه تربیت و سلوک آنان توسّط مشایخ بوده است و مخصوصاً در جلالت قدر معروف و جنید بین علمای شیعه نیز اختلافی نیست و در کتب رجال، معروف را دربان حضرت رضا (ع) و صاحب مقام و منزلت می دانند و جنید را نیز مورد لطف حضرت عسکری (ع) و از خواص آن حضرت ذکر می کنند؛ چنانکه در کتاب تنقیح المقال مامقانی مفصلاً مذکور گردیده است.
درباره سری هم هر چند در کتب رجال از او نامی برده نشده، چون شاید روایتی از او نقل نشده است، ولی در رجال مامقانی در ذکر احمد بن محمّد السری ذکر می کنند: “قیل و هو من الاسماء المتعارفه بین العرب مسمّی به الزّاهد السقطی السری بن مغلس[۱]” (گفته شده که آن از اسامی متعارف بین عرب است. زاهد سقطی سری بن مغلس به آن نامیده شده است.) که ضمناً تمجید از سری را می رساند و آن سری که لعن او از صادق علیه السّلام رسیده غیر از سری سقطی است؛ زیرا سری سقطی درک خدمت حضرت صادق (ع) ننموده و رحلت آن حضرت در سال ۱۴۸، در صورتی که وفات سری در سال ۲۵۱ یا ۲۵۳ یا ۲۵۷ که اقلّاً ۱۰۳ سال پس از رحلت حضرت صادق (ع) بوده است.
و چون در میان اقطاب این سلسله شاه سید نورالدّین نعمت الله از دیگران معروفتر وصیت عظمت آن جناب در تمام ممالک اسلامی پیچیده و حقایق تصوّف به واسطه آن جناب همه جا منتشر شده و پیروانش خیلی زیاد بودند و از طرفی تمام سلاسل فقر به جناب او ختم و منتهی شده و مقتدای بیشتر سلاسل گردید، از این رو این سلسله به نام جنابش معروف و به سلسله علویه رضویه نعمت اللّهیه موسوم گردیده است.
[۱] ) گفته شده كه آن از اسامي متعارفبين عرب است زاهد سقطي سريّ بن مغلس به آن ناميده شده است.
منبع:
(نابغه علم و عرفان در قرن چهاردهم، حاج سلطانحسین تابنده گنابادی، چاپ سوم، انتشارات حقیقت، تهران، ۱۳۸۴، صص ۸۴ – ۸۶)