تازه‌ترین گزارش رسمی از آمار بیکاری نشان می‌دهد که ۲.۵ میلیون نفر از بیکاران کشور تابستان در شهر‌ها و حدود ۵۰۰ هزارنفر در روستا‌ها هستند. با این حال، جوانان ۱۵ تا ۲۹ سال به عنوان جدی‌ترین گروه متقاضی کار، بیش از ۲ میلیون نفر از کل جمعیت بیکار کشور را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین در این رده بندی تعداد زنان بیکار دو برابر مردان است.
بر اساس آمارهای رسمی، که عمدتا از سوی مراجع مختلف دولتی اعلام می‌شوند، تعداد بیکاران در ایران بین سه تا سه و نیم میلیون نفر است؛ اما کار‌شناسان از جمعیت بیکار بیش از چهار میلیون نفری سخن می‌گویند.
سالانه نزدیک به هشتصد هزار نفر وارد بازار کار ایران می‌شوند که جمهوری اسلامی در جذب و استخدام آن‌ها ناتوان است. این وضعیت در ماه‌های گذشته به علت تحریم‌های بین المللی و هدفمند سازی یارانه ها تشدید شده است.
آمارهای متناقض از اشتغال و بیکاری
خبرگزاری مهر، نزدیک به سازمان تبلیغات اسلامی، با انتشار جزئیات تازه‌ای از وضعیت نیروی کار و فعالیت اقتصادی مردان و زنان کشور، اعلام کرده است که طی تابستان امسال۶۲.۳ درصد کل مردان معادل ۱۹ میلیون و ۸۸۲ هزار و ۹۱۳ نفر به لحاظ اقتصادی فعال بوده و در مقابل ۱۴.۱ درصد زنان معادل ۴ میلیون و ۵۰۲ هزار و ۵۵ نفر فعالیت داشته‌اند.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد، در همین برهه زمانی فعالیت اقتصادی مردان و زنان روستایی نسبت به مردان شهری بالا‌تر بوده است.
بر پایه این گزارش آماری، زنان دو برابر مردان در معرض بیکاری قرار دارند. مردان در تابستان امسال ۱۰.۲درصد نرخ بیکاری داشته و در مقابل زنان با ۲ برابر مردان ۲۲.۱ درصد بیکاری را تجربه کرده اند. جمعیت مردان بیکار در تابستان امسال ۲ میلیون و ۳۰ هزار و ۳۱۲ نفر و جمعیت زنان بیکار نیز ۹۹۱ هزار و ۳۱۹ نفر بوده است.
متولی مستند سازی آمار بیکاری و اشتغال مرکز آمار ایران است اما وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی هم سالانه آمارهایی در تناقض با دیگر آمار‌ها منتشر می‌کند.
رئیس مرکز آمار ایران گفته که مبنای اطلاع‌رسانی این مرکز، آمار دقیقی است که از طرح نیروی کار مرکز آمار ایران که به‌صورت فصلی انجام می‌گیرد، به دست می‌آید.
او در باره اختلاف نظر آماری با وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی اعلام کرده که مبنای آن‌ها اشتغال‌هاست و به افرادی که در طول سال بیکار می‌شوند، دسترسی ندارند، زیرا مبنا برای آن‌ها نام افرادی است که دستگاه‌های دولتی به عنوان مشاغل اعلام می‌کنند، اما “آمار ما با خطای ناچیز در نهاد‌های بین‌المللی و مجامع داخلی مقبول و قابل‌توجه است”.
البته اعلام نرخ اشتغال و بیکاری کشور از سوی محمود احمدی‌نژاد در سفرهای استانی نیز به این اختلافات افزوده است. سایت اصولگرای فرارو در جریان یکی از این سفرها نوشت که با سکوت مرکز آمار ایران در اعلام نرخ بیکاری، احمدی‌نژاد خبر از کاهش نرخ ۴ درصدی بیکاری در کشور داده است؛ نرخی که پس از آن از سوی کار‌شناسان اقتصادی کشور شامل استادان دانشگاه‌ها و مسئولان سابق کشوری، تکذیب شد.
یکی از وعده‌های اصلی محمود احمدی‌نژاد در زمان تکیه بر کرسی ریاست دولت، “خشکاندن ریشه بیکاری” بود؛ وعده‌ای بعد از ۷ سال نه تنها به آن عمل نشده بلکه سیاست‌های دولت یکی از بحرانی‌ترین دوره‌ها را برای مردم و افراد جویای کار رقم زده است.
در گذشته کار‌شناسان و مقامات دولتی رشد جمعیت و متناسب نبودن فرصت‌های شغلی ایجاد شده با میزان رشد جمعیت را از دلایل بالا بودن نرخ بیکاری در کشور اعلام می‌کردند. اینک به علت تحریم‌های اقتصادی و سیاست‌های دولت در هدفمند سازی یارانه‌ها و طرح ناقص خصوصی سازی شرکت‌های دولتی، بیکاری، اخراج سازی کارگران و مرخصی اجباری و تعدیل نیروی کار روز افزون به مرز غیر قابل کنترلی رسده است.
۳ میلیون و ۲۳ هزار بیکار
در تازه‌ترین آمار منتشر شده از وضعیت کار و اشتغال در تابستان ۱۳۹۱، خبرگزاری مهر اعلام کرده که در مجموع ۳ میلیون و ۲۳ هزار و ۵۷۴ نفر در تابستان امسال بیکار بوده‌اند که این وضعیت در گروه سنی ۱۵ تا ۲۴ سال ۱ میلیون و ۱۳۷ هزار و ۲۶۵ نفر بیکار و در گروه سنی ۱۵ تا ۲۹ سال نیز ۲ میلیون و ۸۱ هزار و ۱۶۸ نفر بیکار است.
این گزارش البته به آسیب‌های جمعیت شاغل کشور از جمله اجبار آن‌ها به اضافه کاری هم اشاره کرده و نوشته ۴۱,۷ درصد شاغلان ۱۵ ساله و بیشتر کشور در تابستان امسال ترجیح داده‌اند بیش از ۴۴ ساعت در هفته و بالغ بر ۴۹ ساعت و بیشتر کار کنند که این مسئله نشان دهنده گرایش بازار کار به اضافه کاری به منظور دریافت حقوق و دستمزد بالا‌تر و یا کسب فرصت بهتر در بازار کارو همچنین فروش و پاسخگویی به نیازهای مردم است.
موج بی‌سابقه تورم و گرانی از اواخر سال گذشته، همزمان با تصویب تحریم‌های بین المللی علیه ایران، اوج گرفته و از نخستین ماه‌های سال جاری وضعیت معیشتی بی‌سابقه‌ای را بر جمعیت بیکار کشور تحمیل کرده است.
بسیاری از کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی کوچک و بزرگ یا ورشکست شده یا در آستانه ورشکستگی قرار دارند. در همین راستا صنعت خودروسازی، یکی از بزرگ‌ترین صنایع کشور به لحاظ اشتغال کارگران، در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. صنایع قطعات خودرو به گفته کار‌شناسان به صورت مستقیم و غیر مستقیم منبع در آمد چهار میلیون نفر در ایران است و بیکاری این جمعیت چشمگیر اولین پیامد ورشکستگی کامل این صنعت است؛ اتفاقی که نرخ بیکاری را باز هم افزایش می دهد.