تعریف اعتصاب غذا:
اعتصاب غذا اقدام به نخوردن غذا در اعتراض به موضوعی مشخص و با اراده خود شخص است. اعتصاب غذا دو نوع است اعتصاب غذای خشک که شامل نخوردن آب و غذا است و اعتصاب غذای تر که فقط شامل نخوردن غذاست. اعتصاب غذا گاهی همراه با تحصن و بست نشینی در مکانی خاص یا توسط زندانیان صورت می گیرد.
تاریخچه اعتصاب غذا:
در قرون وسطی در ایرلند مردم هنگامی که کسی به آنها ظلم می کرد و در حق آنها بی عدالتی روا می داشت بر در خانه او می نشستند و دست به اعتصاب غذا می زدند تا حق خود را از فرد ظالم بگیرند و اگر فرد اعتصاب کننده می مرد،خون او بر گردن صاحب خانه بود و اعضای خانواده او می توانستند خونخواهی کنند. این رسم در هند باستان نیز وجود داشت مردم بر در خانه کسی که فکر می کردند در حق آنها ظلم کرده،می نشستند و لب به غذا نمی زدند.
مشهورترین اعتصاب کنندگان غذا:
از جمله معروف ترین اعتصاب کنندگان غذا مهاتما گاندی رهبر استقلال طلبی هند است وی در طول سالهای ۱۹۲۰-۱۹۴۰ هفده بار در اعتراض به قوانین بریتانیا دست به اعتصاب غذا زد.وی درباره اعتصاب غذا به یکی از هوادارنش گفت :”در شرایط مخصوص پرهیز از خوردن غذا سلاحی است که خدا به ما داده تا در هنگام بی پناهی محض آنرا به کار گیریم.” در واقع اعتصاب غذا آخرین ابزار مظلوم برای احقاق حق خود و اعتراض به ظلم ظالم است.اعتصاب کننده، بدن خود را به مانند سلاحی برای دفاع از حق خود بکار می گیرد.
نمونه های موفق:
اعتصاب غذا گاه با موفقیت و گاهی با فاجعه همراه است.از جمله نمونه های موفق آن اعتصاب غذای مهاتما گاندی در اعتراض به خشونتهای میان هندوها و مسلمانان در هند و با هدف متوقف کردن خشونتهای مذهبی دست به اعتصاب غذا زد که در این امر موفق شد و هر دو طرف سلاحهای خود را به زمین گذاشتند و دست از خشونت برداشتند.از نمونه های موفق اعتصاب غذا در ایران به اعتصاب غذای نسرین ستوده حقوق دان و فعال حقوق بشر می توان اشاره کرد وی در اعتراض به ممنوع الخروجی دخترش از کشور و با هدف رفع این ممنوعیت دست به اعتصاب غذا زد که پس از ۴۹ روز به خواسته خود رسید و این ممنوعیت رفع شد که البته باید به نقش حمایتهای گسترده فعالین حقوق بشر در داخل ایران و خارج از کشور و کاربران شبکه های اجتماعی و تجمع اعتراضی فعالین حقوق زنان در مقابل دادگستری تهران و اطلاع رسانیهای همسرش رضا خندان و رساندن صدای اعتراض او به جهانیان ، در این موفقیت باید اشاره کرد.
ناکامی ها:
اما گاه این اعتصاب غذا همراه با مرگ دردناک اعتصاب کننده غذا همراه است. نمونه این امر بابی ساندز مبارز ایرلندی و عضو ارتش آزادیخواه ایرلند است وی دو بار به زندان افتاد و بار دوم در حالیکه زندانی سیاسی بود و بعد از درگذشت یکی از نمایندگان ایرلندی از طرف مردم بجای او انتخاب شد اما دولت بریتانیا این امر را نپذیرفت و قانون را تغییر داد بابی ساندز که کمی پیش از آن دست به اعتصاب غذا زده بود بعد از گذشت ۶۶ روز از اعتصاب غذای خود در زندان بلفاست و در سن ۲۷ سالگی در گذشت و در ایران نیز به مرگ دردناک هدی صابر به دلیل ایست قلبی ناشی از اعتصاب غذا می توان اشاره کرد.وی بهمراه خسرو دلیر ثانی در اعتراض به مرگ هاله سحابی در مراسم تشیعه جنازه پدرش ،دست به اعتصاب غذا زد که دچار عارضه قلبی شد و به علت سهل انگاری مسئولین زندان در انتقال وی به بیمارستان بر اثر ایست قلبی در خرداد ۹۰ درگذشت.
عوارض اعتصاب غذا بر جسم:
اعتصاب غذا عوارض بسیاری بر جسم ضعیف زندانی که در شرایط سخت زندان نیز قرار دارد، وارد می کند. در واقع در طی اعتصاب غذا بدن شروع به مصرف ذخایر حیاتی پروتئین و چربی خود می کند.بعد از گذشت ۳ روز از اعتصاب غذا کبد شروع به شکستن چربی های بدن می کند و بدن متابولیسم خود را کند می کند و بعد از گذشت ۳ هفته بدن ناگزیر می شود ماهیچه ها و اندام های حیاتی خود را برای کسب انرژی جستجو کرده و مصرف کند.مرگ بدن در اثر بی آبی و بعد از از کار افتادن اندامهای داخلی مثل کلیه و کبد صورت می گیرد.اگر اعتصاب غذا خشک باشد یعنی بدون مصرف مایعات باشد بدن بیش از ۱ هفته نمی تواند دوام بیاورد اما اگر اعتصاب غذا تر باشد و همراه با مصرف مایعات و نمک و شکر باشد فرد اعتصاب کننده به مدت بیشتری می تواند دوام بیاورد. از جمله عوارض ناشی از اعتصاب غذا به احساس ضعف و گیجی ،افت فشار خون،حالت تهوع،سردرد، درد عضلات، درد شکم،سستی ،سنگ کلیه، ناتوانی کلیه و ضربان نامنظم قلب می توان اشاره کرد.وقتی فرد اعتصاب کننده ۳۰ درصد وزن خود را در اثر اعتصاب غذا از دست داد، زندگی وی با خطر جدی روبرو می شود.
چه باید کرد؟
علاوه بر اعتصاب غذای زندانی یکی از عوامل موفقیت زندانی در رسیدن به خواسته اش و رساندن صدای اعتراضش به گوش مسئولین داخلی و جهانیان، اطلاع رسانی گسترده و همراهی فعالین حقوق بشری و حمایتهای داخلی و خارجی است. بدون حمایتهای داخلی و بین المللی و فشار افکار عمومی فرد اعتصاب کننده نمی تواند خواسته خود را به ظالم تحمیل کند و در رسیدن به خواسته اش موفق باشد.لازم است که ابتدا صدای عدالت خواهی زندانی اعتصاب کننده که از آخرین حربه خود استفاده می کند به گوش افکار عمومی داخلی و بین المللی رسانده شود و حمایتهای گسترده از خواسته وی صورت گیرد و بجای فشار بر اعتصاب کننده ازظالمانی که حق او را پایمال کرده اند خواسته شود تا به صدای مظلوم گوش داده و حقوق از دست رفته اش را به وی بازگردانند.
دراویش معترض:
کسری نوری و صالح مردای دو تن از دراویشی که بمدت ۱۶ماه در زندان عادل آباد به اتهام های واهی تبلیغ علیه نظام، اقدام علیه امنیت ملی و عضویت در گروه مجذوبان نور و همچنین مصاحبه با رسانه‌های بیگانه، توهین به رهبری، اقدام علیه نظام ، در زندان عادل آباد زندانی اند و هنوز حکم آنها مشخص نشده و پرونده آنها در حال رسیدگی است پس از اینکه وکلای دراویش و مدیران سایت مجذوبان نور از بند ۳۵۰ اوین به بند انفرادی ۲۰۹ منتقل شدند در اعتراض به بدرفتاری با این دراویش و انتقال آنها به بند انفرادی از تاریخ ۲۷ دی دست به اعتصاب غذا زدند این دو درویش خواستار برگرداندن آنها به بند عمومی ۳۵۰ اوین و تحت درمان قرار گرفتن دراویش بیمار شدند و اکنون بمدت ۳۱ روز است که این دراویش رنج اعتصاب غذا را به جان خریده اند تا صدای عدالت خواهی خود را به گوش مسئولین دستگاه قضا و افکار عمومی و مجامع بین الملی برسانند تا آنها را متوجه بی عدالتی و ظلمی که بر زندانیان سیاسی و عقیدتی می رود ،بکنند و خواستار برگزاری دادگاهی عادلانه و منصفانه برای زندانیان سیاسی و عقیدتی و برخورداری آنها از حقوق اولیه بشر هستند، چرا که در اعلامیه جهانی حقوق بشر و در ماده ی ۱۰ آن آمده است که” هر انسانی سزاوار و محق به دسترسی کامل و برابر به دادرسی آشکار و عادلانه توسط دادگاهی بیطرف و مستقل است تا در برابر هر گونه اتهام جزایی علیه وی، به حقوق و تکالیف وی رسیدگی کند.” حال کسانی که به آنها و هم کیشانشان ظلم شده بر درگاه حاکمان ظالم نشسته اند و لب بر غذا و آب بسته اند و خطر مرگ را به جان خریده اند. بر حاکمان است تا به داد مظلوم برسند، پیش از آنکه فضیحتی ابدی برای خویش بخرند و مردم تا ابد بر آستان خانه ظالم فریادی سهمگین برآورند و تخت ظلم را واژگون کنند، صدای مظلومان دربند را بشنوند و حقوق اولیه آنها را پاس بدارند و بر ماست که صدای عدالتخواهی آنها را انعکاسی بلند بخشیم و به تمام عدالتخواهان و فعالین حقوق بشر برسانیم.