گزارش ها حاکی از “نصف شدن قدرت و میزان خرید شب عید مردم” می باشد و دست‌اندرکاران بازار معتقدند خرید شب عید امسال ۵۰ درصد نسبت به سال‌های قبل افت داشت. کاهش آمدوشد مردم به مراکز خرید نسبت به سال گذشته برای هر بیننده‌ای ملموس است.
بر اساس گزارش شرق، از یک سو نوسانات اقتصادی و رشد روزانه قیمت‌ها، قدرت خرید خانوار را کاهش داده و از سوی دیگر شروع دیرهنگام برنامه‌های تنظیم بازار بر خرید عیدانه امسال تاثیر داشته است. تاخیر در عرضه کالاهای اساسی مانند مرغ سبب شد تکانه‌های قیمتی این کالاها چندان کنترل نشود. در بین صنوف مختلف بعضی کم‌فروش‌تر و برخی پرفروش‌تر به‌نظر می‌رسند اما همان پرفروش‌ها نیز از کاهش شدید حجم فروششان در ایام پایانی سال ۹۱ گلایه‌مندند.
پیام زمانی فروشنده مواد پروتئینی می‌گوید: سال گذشته حجم خرید هر خانوار بالای پنج‌کیلو بود اما امسال غالبا برای خرید نیم یا یک‌کیلویی مراجعه می‌کنند.
اولویت‌بندی در فهرست مایحتاج خانواده‌ها محسوس‌ترین تغییر خرید امسال با سال‌های گذشته است. به هرحال شرایط امسال با سال‌های گذشته در عرضه و خرید محصولات موردنیاز متفاوت است و مردم با احتیاط بیشتری به بازار می‌روند و تلاش دارند که در خریدهای خود اولویت‌بندی داشته باشند.
تفاوت دیگری که در ماه‌های گذشته مردم را گیج و سردرگم کرده، گسترده شدن دامنه قیمت‌های غیررسمی است. تا پیش از این برای به دست آوردن میانگین قیمت محصولات کافی بود قیمت چهار منطقه شمال، جنوب، غرب و شرق شهر را گرفته و عدد مابین را به دست آورد اما اکنون تفاوت قیمت‌ها به حدی است که حتی دو مغازه خرده‌فروشی را با قیمت یکسان نمی‌توان پیدا کرد.
برچسب قیمت‌ها هر روز لاک گرفته شده و نرخی جدید به خود می‌بیند. «گران شدن دلار» پاسخ بهانه‌وار بسیاری از فروشندگان در پاسخ این سوال مشتریانی است که می‌پرسند: «چرا این‌قدر گران است؟» قدر مسلم گرانی سکه و دلار بیش از آنکه از این منظر بازار را متاثر کرده باشد، تاثیر روانی و انتزاعی بر ملتهب شدن بازار اقتصادی ایران داشته است.
پیامک‌های آجیلی
از بین تمام خوراکی‌های سفره هفت‌سین، آجیل دور از دسترس‌تر از سایر اقلام به‌نظر می‌رسد به همین دلیل بیشتر پیامک‌ها مبنی بر حذف آجیل از سفره عید امسال است. قیمت پسته، بادام و فندق حتی در بازار مولوی هم از ۴۰ تا ۶۰هزارتومان در نوسان است. بادام هندی نیز رکورددار مغزهاست و بالای ۷۰هزارتومان در هر کیلو به فروش می‌رسد. با این رقم‌ها تهیه یک آجیل چهار مغز در صورتی که از هر یک تنها یک کیلو خریداری شود؛ هزینه‌ای بالغ بر ۲۰۰هزارتومان برای خانوار در بر دارد.
بسیاری از خانواده‌ها که درآمدی بر مبنای پایه حقوق سال ۹۱ یعنی ۳۸۹هزارتومان دارند؛ این کالا را امسال در هفت‌سین‌شان نخواهند داشت. برخی نیز در پی نوسان قیمت کالاهای موردنیاز شب عید با پیش‌بینی افزایش احتمالی قیمت‌ها زودتر نسبت به خرید مایحتاج خود اقدام کرده‌اند که البته آنها نیز با سبدی سبک‌تر از سال‌های قبل به منزل بازگشته‌اند.
برچسب‌های عجیب میوه
میوه، همیشه پر سروصداترین محصول بازار شب عید بوده، نوسانات زیاد این محصولات همواره مسوولان را برای تامین میوه ایام پایانی سال بر سر دو راهی واردات و تامین از طریق نیاز داخل قرار داده است. اما امسال به دلیل باردهی مناسب محصولاتی نظیر سیب، نارنگی و پرتقال قیمت‌ها تا ماه گذشته در حالت تعادلی پیش می‌رفت. هرچند این تعادل نیز چندان دوام نیاورد و میوه‌فروشان نیز با شنیدن بوی عید، اتیکت قیمت‌هایشان را عوض کردند.
قیمت میوه‌های پرمصرفی نظیر سیب، پرتقال و نارنگی بین یک هزار و ۵۰۰ تا سه‌هزارتومان است. این در حالی است که قیمت بعضی از میوه‌ها در مغازه‌های مناطق شمالی شهر به شکل عجیبی تا ۱۲هزارتومان نیز می‌رسد.
میوه‌های نوبرانه هم که همیشه قیمت‌های نامتعارف داشته امسال چغاله‌بادام تا ۸۰هزارتومان در هر کیلو به فروش می‌رسد. رییس اتحادیه باغداران درباره این قیمت‌ها گفت: با به بازار آمدن گوجه سبز، قیمت چغاله را تعدیل خواهد کرد.
پروتئین کمرنگ‌تر شد
اقلام پروتئینی نیز از جمله کالاهای ضروری سبد غذایی خانوار است که رشد بالای قیمت را تجربه کرده است. نرخ گوشت قرمز در صدر دیگر مواد پروتئینی است. گوشت گوسفند فقط در طول پنج‌ماه، ۷۵درصد افزایش قیمت داشته و به ۳۸هزارتومان در هر کیلو رسیده است. این درحالی است که قیمت این محصول تا اوایل پاییز از ۲۲هزارتومان تجاوز نمی‌کرد. افزایش هزینه‌های تولید در دامداری‌ها از جمله دلایل گران شدن گوشت است که علی خندان‌رو جوان، رییس اتحادیه گوشت گاوی به آن اشاره می‌کند. البته این نرخی است که سازمان تعزیرات، فروشندگان را مکلف به رعایت آن کرده و قصابان نیز این اعداد را روی تابلوهایی در مغازه به نمایش می‌گذارند اما در عمل، موقع خرید، قیمت‌هایی بسیار بالاتر به پای مشتری نوشته می‌شود. ناگفته نماند که فروشندگان نیز مشکلات خودشان را دارند. گوشت مرغ اما داستانی متفاوت‌تر دارد. بازار این کالا در سال ۹۱ تلاطمات زیادی را به چشم دید. با ورود به سال جدید، محموله‌های وارداتی غذای طیور در مبدا ماند و به مرغداری‌ها نرسید. این اتفاق باعث شد جوجه‌ریزی کم شده و نهایتا در ابتدای تابستان با کاهش تولید و عرضه مرغ، قیمت‌ها به هشت‌هزارتومان در کیلو برسد. اما از آنجا که گوشت مرغ یکی از کالاهای اساسی سبد خانوار است دولت دست به هر کاری زد تا بازار را از شوک قیمتی خارج کند. ایام ماه رمضان با تدابیر دولت، مرغ کمی آرام گرفت و قیمت‌ها رفته‌رفته تعدیل شد تا به پنج‌هزارتومان در کیلو رسید. هرچند مدتی این قیمت ثابت ماند اما به محض تصویب طرح انتزاع در مجلس (طرحی که اختیار تنظیم بازار را از وزارت صنعت به جهاد کشاورزی داد) قیمت گوشت مرغ ۲۹ درصد افزایش یافت. درواقع دلالان که دنبال بهانه‌ای برای ماهیگیری از آب گل‌آلود بودند، این طرح را دستمایه رسیدن به مقاصدشان کردند.
افزایش ۸۴ درصدی قیمت چای
در بین اقلام خوراکی، چای رکورددار قیمت‌هاست. این محصول از شهریور تا بهمن یعنی ظرف پنج‌ماه به طور میانگین ۸۴درصد افزایش یافته. البته بازار چای با دیگر کالاها کمی متفاوت است. رضا سعیدی‌نژاد یکی از بنکداران بازار، پس از آنکه مطمئن می‌شود بازرس نیستم از انبار پشت مغازه چند نوع چای را در کیسه پلاستیکی مشکی می‌گذارد و با احتیاط به من می‌دهد. می‌گوید توزیع این کالا ممنوع است اما چون مشتری دارد ما در خفا می‌فروشیم. بله، بازار چای قاچاق همچنان داغ است. مردم عادت کرده‌اند چای عطردار خارجی مصرف کنند ولو اینکه از نظر کیفیت در سطح بسیار پایین‌تری از تولیدات داخلی باشد. مواد خوش‌عطروبویی که استفاده از آن در چای تولید داخل و محصولات وارداتی به علت غیربهداشتی بودن ممنوع شده، تنها رمز موفقیتی است که برندهای قاچاق در سال‌های گذشته از آن بهره برده‌اند. به همین علت اکنون که افزایش قیمت در بازار چای قاچاق دامنه وسیعی پیدا کرده، بازار این محصولات همچنان رونق خود را دارد و مردم تمایل خود را به خرید آنها با وجود رقبای ارزان‌تر ایرانی و خارجی بدون اسانس، از دست نداده‌اند.
نگرانی‌های نخودی
۲۵درصد افزایش قیمت حبوب آن هم تنها در چندماه، این دغدغه را ایجاد کرد که مبادا این کالای به نسبت ارزان‌قیمت، به‌گونه‌ای نردبان قیمت را بالا ببرد که هر خانواده‌ای به راحتی نتواند در پی آن برود و حبوب هم مانند برخی دیگر از محصولات غذایی بر سر سفره‌ها رنگ ببازد. قیمت این کالا در بسته‌های بزرگ‌تر و به عبارت دیگر قیمت عمده‌فروشی آن در پنج ماه گذشته بین دو تا ۴۳درصد رشد داشته است. نخود در صدر گران‌شده‌ها، افزایش ۴۳درصدی را تجربه کرده و کمترین افزایش قیمت هم مربوط به لوبیاچیتی با دودرصد افزایش است. گرچه قیمت از مبدا بازار یعنی از در مغازه عمده‌فروشان تعیین می‌شود ولی آنچه اهمیت دارد قیمت نهایی برای مصرف‌کننده است که افزایشی بسیار بیشتر از رقم‌های ذکر شده را نشان می‌دهد. با وجود آنکه دولت مانند سال‌های گذشته تلاش کرده با ذخیره‌سازی اقلام اساسی و پیش‌بینی برگزاری نمایشگاه‌های عرضه مستقیم، بازار پایانی سال را دور از تلاطم نگه دارد اما حتی اگر این نمایشگاه‌ها همان تاثیر دودرصدی هر ساله را در بازار بگذارد باز هم به‌طور یقین سبد کالایی خانوار نسبت به سال‌های گذشته سبک‌تر خواهد بود.