مأذون فقید سلسله نعمت اللهی گنابادی آقای حاج عبدالعظیم باستانی پاریزی (ره)، اخوی مکرم آقای دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی -پدر تاریخ ایران- در سال ۱۳۰۵ هجری شمسی در قریه پاریز سیرجان در خانواده علم و ادب و عرفان از پدری دانشمند به نام حاج ملا علی اکبر معروف به آخوند پاریزی قدم به عرصه وجود نهاد. ایشان در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی از طرف قرین الشرف حضرت آقای حاج سلطانحسین تابنده رضا علیشاه -اعلی الله مقامه- ماذون در اقامه نماز جماعت فقرا و رسیدگی به امور فقری در پاریز، سیرجان، بافت و بندرعباس گردیدند. متاسفانه ایشان در تاریخ ۱۴ مهر ۱۳۹۰ مطابق با ۸ ذی القعده ۱۴۳۲ هجری قمری پس از یک دوره بیماری کوتاه مدت در زادگاه‌شان شهر پاریز روح پر فتوح آن حکیم و عالم ربانی به ملکوت اعلی پیوست. مراسم تشییع و تدفین ایشان در مراسم باشکوهی با حضور فقرای سراسر کشور و عموم مردم در زادگاه‌شان برگزار شد.
ایشان سالیان دراز مطالعاتی در کتب تفاسیر قرآن مجید از جمله تفسیر شریف بیان السعاده فی مقامات العباده تالیف و تصنیف نابغه علم و عرفان، حضرت آقای سلطان علیشاه شهید طاب ثراه که به زبان عربی است و سایر کتب داشته‌اند. نتیجه این مطالعات و تحقیقات، آثاری از ایشان است که عمدتاً توسط انتشارات آراسته به طبع رسیده، در شرح زیر آمده است.
- سیری در گفتار حضرت محمد (ص)
مجموعه‌ای از سخنان پیامبر اسلام (ص) و تفسیری برخی از آیات قرآن کریم است که به صورت شعر درآمده است. خلاصه‌ای از زندگانی پیامبر (ص)، سفارشات پیامبر (ص) به علی (ع) در پنجاه و سه گفتار، تفسیر آیات سوره والضحی و عید مبعث، برخی از موضوعاتی هستند که به صورت شعر درآمده است. برخی از ابیات و اصطلاحت مورد استفاده در آن نیز در پاورقی توضیح داده شده است.
در خاتمه، کتاب با مخمس شانزده رباعی در اوصاف حضرت محمد (ص) توسط مؤلف به پایان می‌رسد.
- سیری در گفتار امیرالمومنین علی (ع)
گفتارهایی درباره «امیرالمومنین» (ع) به شیوه‌ای ادبی است. مؤلف موضوعات گوناگونی پیرامون شخصیت امام علی (ع) را انتخاب نموده و آن‌ها را در قالب نظم و در مواردی اندک به شیوه ی نثر ارایه داده است. رشتهٔ سخن با خلاصه‌ای از زندگی ایشان در چهارده بیت آغاز شده و سپس دو غزل از حافظ و غزلی از دیوان شمس تبریزی را مبنا قرار داده و مخمس آن‌ها را در وصف آن حضرت سروده است. اخلاص علی (ع) در مبارزه با عمرو بن عبدود، کارکردن ایشان و نزول آیاتی از سورهٔ انسان، وصیت‌های علی (ع) به امام حسین (ع) و چگونگی پیداشدن قبر حضرت در زمان هارون الرشید از موضوعاتی است که دربارهٔ آن‌ها سروده شده است. ایشان کتاب را اینگونه به پایان می‌برند:
در خاتمه چون قصد اختصار است می‌گویم علی (ع) اگر چه قالب جسمانی وی در نوزدهم رمضان المبارک سال ۴۰ از هجرت نبوی در محراب عبادت ضربت خورد و بخاک رفت اما حقیقت و ولایت علی بن ابیطالب (ع) نمرده و نمی‌می‌رد و زنده است که حیاتیست که سریان دارد از لاهوت تا ناسوت در زندگان از عشاق خداوندی بل در تمامی موجودات و لله الحمد.
- توضیح و مخمس مثنوی معنوی، مولانا جلال الدین محمد بلخی (در ۷ جلد)
این مجموعه، تضمینی از مثنوی مولوی است که در قالب مخمس (۱) مثنوی سروده شده است. مجلدات اول تا هفتم از این مجموعه، عمدتا با موضوعات عرفانی شامل اشعاری است از قبیل: لکن از کوی شقاوت در حیات/ ایمن او باشد که اندر عین‌مات/ برد او را هست اندر عین‌مات/ برد بیند خویش را در عین‌مات/ پس بگوید اقتلونی یا ثقات…
نگارنده با استناد به آیات و روایات، برخی از ابیات را در پاورقی توضیح داده است. و آنچنان که در مقدمه دفتر ششم آمده است درک این مصباح با حس حیوانی امکان پذیر نمی‌باشد، زیرا مقام حیوانی اسقل السافلین است و آن را برای عمارت ظاهر این عالم آفریده‌اند و از دایره حواس و ادراکات حیوانی تجاوز نمی‌توان کرد. چنانچه هر ستاره را مقداریست و هر حاکمی را فقط تا حد همان مملکت خویش نفوذ کلام می‌باشد و حکمش در ورای توابع آن مملکت اثری ندارد. ایشان با استمداد از باطن پیر خود درک این مصباح را از محبوب و معشوق حقیقی خواسته‌اند.
باستانی پاریزی با رویکردی عرفانی و با استناد و استمداد از گفتار‌ها و احادیث اهلبیت و مضامین عرفانی به شرح و تبیین معارف مثنوی معنوی و شرح قصههای آن به صورت شعر و تخمیس میپردازد. قصهها و موضوعات متعدد مثنوی مانند قصه آن خواجه که غلام را به سفر فرستاد، تمثیل ادراک انسان، تفسیر من عرف نفسه، قصه آن گربه که از خانه به خشم پیش شیر رفت، سؤال عقاب در عجایب صنع ایزدی، رسیدن عرب بر آب شیرین و متحیر شدن وی، تفسیر یوم یفر المرء من اخیه، تفسیر من جاء بالحسنه و شواهد و مثالهای عرفانی و قرآنی و حدیثی دیگری در این تضمین و تخمیس تبیین و تشریح شده است.
[۱]) مخمس یا تخمیس به مسمط پنج‌مصراعی می‌گویند که چهار مصراع اول آن هم قافیه) مصرع) هستند. معمولاً دو مصراع آخر مخمس تضمینی از یک غزل مشهور است.
- توضیح و مخمس بوستان سعدی (در ۳ جلد)
اشعار این مجموعه به استقبال از بوستان سعدی و در شرح و توصیف آن، در قالب مخمس به نظم کشیده شده است. از این رو، اشعار حاضر در یک دیباچه و ده باب ـ همانند بوستان ـ نظام یافته است. برای نمونه، باب چهارم با این ابیات آغاز می‌شود:
قبول سکون از خداوند پاک / نماید زمین از خداوند پاک
بگیرد که فیض از خداوند پاک / ز خاک آفریدن خداوند پاک
پس‌ای بنده افتادگی کن چو خاک
- یک جلد ۱۲۱ دو بیتی
زیارت قبر باباطاهر همدانی در خدمت شیخ بزرگوار سلسله جناب آقای غلامعلی فرهانپور (کرمعلی) انگیزه‌ای شد که ایشان ۱۲۱ دو بیتی را بسرایند. ایشان این رویه را از مولا و مراد خود حضرت آقای صالح علیشاه معناً به ارث برده‌اند که عنوان کتاب را «۱۲۱» یعنی یا علی نام نهادند و در آخرین بیت اشعار کتاب به آن اشاره نموده‌اند.
در بدو شروع دو بیتی‌ها از آیات سوره حمد استعانت جسته و به ستایش پروردگار پرداخته است در ادامه از فرمایشات حضرت علی (ع) در مورد شهود حق در تمامی اشیاء بهره برده، به قول باباطاهر:
به صحرا بنگرم صحرا تو بینم / به دریا بنگرم دریاتو بینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت / نشان از قامت رعنای تو بینم
سپس از آیات قرآن در رابطه با پایداری و استقامت در دین و عرض نیازمندی و نعمت ولایت و سایر نعمات الهی را بیان و در قالب دو بیتی‌های عرفانی زیبا تقدیم مشتاقان کوی ولایت نموده‌اند. همچنین از فرمایشات پیامبر (ص) در مورد مردان ایرانی و رساندن خود به درجه ایمان حتی اگر در ثریا باشد. ایشان در اشعار خود از دو نعمت صحت و سلامت و امنیت نام برده‌اند که مردم زمانی قدر آن‌ها را می‌دانند، که آن‌ها از دست رفته باشند، استفاده شایان نموده‌اند.
- مخمس کلیات دیوان حافظ
ایشان در این مجموعه با اقتباس از تفسیر «بیان السعاده فی مقامات العباده» اثر حضرت آقای حاج ملا سلطانمحمد گنابادی سلطان علیشاه، کلیات دیوان حافظ را در قالب مخمس تضمین نموده است. در پاورقی کتاب، آیات و احادیث مورد نظر در اشعار به طبع رسیده است.
سایر آثار ایشان عبارتند از:
- توضیح و ترجمه ۲ جلد از تفسیر شریف بیان السعاده
- مخمس دیوان شمس تبریزی
- مخمس دیوان عطار
- مخمس کلیات شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی (در ۵ جلد)