روز چهارم فوریه سال ۲۰۰۴ شبکه اجتماعی فیس‌بوک از اطاق مارک زاکربرگ در خوابگاه دانشجویی دانشگاه هاروارد راه اندازی شد. هدفش این بود که مخاطبان اصلی این شبکه یعنی دانشجویان، از طریق آن بتوانند اطلاعات را با یکدیگر به اشتراک گذاشته، پیام رد و بدل کنند و با یکدیگر دوستی‌های مجازی برقرار کنند.
وبسایت فن‌آوری «اسلیت» در گزارشی به این مناسبت چهره و کارکردهای فیس بوک به هنگام تولد این شبکه اجتماعی را یادآوری کرده و می‌افزاید که فیس بوک به میدانی پا گذاشت که در همان زمان به حد کافی شلوغ بود. معروف‌ترین شبکه اجتماعی آن زمان «فریندس‌تر» بود که یک سال بعد شبکه اجتماعی نوپای دیگری به نام «مای اسپیس» آن را خریداری کرد. همزمان شرکت گوگل نیز «اورکات» را راه اندازی کرده بود.
تفاوت فیس‌بوک با دیگر شبکه‌های اجتماعی این بود که مشخصا برای دانشجویان طراحی شده بود، صفحه بسیار ساده و تمیزی داشت و شبکه پیام‌رسانی آن از اسپم پاک بود. از همه مهم‌تر در آن دوران هدفش تجارت و کسب سود نبود. مارک زاکربرگ چند ماه بعد در مصاحبه‌ای با نشریه دانشجویی هاروارد گفت: «حدس می‌زنم که در نهایت کار ما سودآور خواهد شد.»
مسیر سودآور شدن فیس بوک تا سال ۲۰۰۹ طول کشید ولی از آنجا تا پایان سال ۲۰۱۳ با شتابی فراوان در مسیر سودآوری پیش رفت، به طوری که با درآمدی هشت میلیارد دلاری، سود خالص آن در سال گذشته به یک میلیارد و پانصد میلیون دلار رسید.
در سال ۲۰۰۹ رقم مشترکان فعال فیس‌بوک از مرز یک میلیون نفر گذشت و این در حالی بود که هنوز ابزارهای انتشار عکس خود را فعال نکرده بود. طی پنج سالی که از حضور بلامنازع فیس‌بوک در عرصه شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد بر تعداد ابزار‌ها، امکانات و اپلیکیشن‌های آن به شکل چشمگیری افزوده شده است.
فقط در هفته اخیر و در آستانه دهمین سال راه‌اندازی این شبکه اجتماعی، فیس‌بوک از چند اپلیکیشن جدید از جمله ابزار خبرخوان به نام «پیپر» و «نگاهی به گذشته» رونمایی کرده است که به زودی در دسترس کاربران قرار خواهند گرفت.
بخش فن آوری روزنامه انگلیسی «فایننشیال تایمز» نیز به مناسبت دهمین سال تولد فیس‌بوک نگاهی دارد به مهم‌ترین نکات مثبت و منفی در کارنامه مالی و اقتصای این شبکه اجتماعی که اکنون جزو معتبر‌ترین مارک‌های تجاری و پردرآمد‌ترین موسسات اقتصادی آمریکاست.
پنج موفقیت مالی بزرگ فیس‌بوک
۱- آگهی‌های تجاری برای تلفن‌های موبایل در سال میلادی گذشته برای اولین بار از پخش آگهی روی کامپیوترهای شخصی پیشی گرفته و به این خاطر درآمد فیس‌بوک طی ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۳ حدود ۷۶ درصد افزایش یافته و به مرز هشت میلیارد دلار رسیده است. ۱۶ میلیارد دلار به ارزش تجاری شرکت افزوده شد.
۲- فیس‌بوک پس از گوگل دومین عرصه مجازی بزرگ برای پخش آگهی‌های تجاری است. این شبکه اجتماعی در سال ۲۰۱۳ با پیشی گرفتن از یاهو در آمریکا که بزرگ‌ترین میدان فروش آگهی‌های تجاری است به مقام دوم رسید.
۳- براساس تازه‌ترین نظرسنجی‌ها، تعداد مشترکان بزرگسال و مسن شبکه اجتماعی فیس‌بوک در حال افزایش است. در سال ۲۰۱۰ حدود ۵۰ درصد از مشترکین بزرگسال هر روز به فیس‌بوک خود مراجعه می‌کردند ولی این رقم در سال ۲۰۱۳ به ۶۴ درصد افزایش یافته است.
۴- بیش از ۲۰۰ میلیون طرح دوستی روی شبکه فیس‌بوک شکل گرفته، بیش از ۴۰۰ میلیارد عکس مورد اشتراک قرار گرفته و هر روزه بیش از شش میلیارد لایک (like) روی فیس‌بوک ثبت می‌شود. هر عملی که مشترکان روی این شبکه انجام می‌دهند به فیس‌بوک امکان می‌دهد که عادات، سلایق و اطلاعات آن‌ها را جمع آوری و دسته بندی کرده و از آن برای جهت دادن به آگهی‌های تجاری استفاده کند.
۵- فیس‌بوک وبسایت اشتراک عکس «اینستاگرام» را در آوریل سال ۲۰۱۲ به بهای یک میلیارد دلار خریداری کرد. در آن زمان بسیاری می‌گفتند که چه هزینه گزافی برای آن پرداخت شده است ولی با افزایش ارزش تجاری موسسات و خدمات دیجیتال و عبور کاربران «اینستاگرام» از مرز ۱۵۰ میلیون نفر، به نظر می‌رسد پولی که فیس‌بوک برای خرید آن پرداخت کرد چندان زیاد نبود.
پنج عدم موفقیت مالی فیس‌بوک
۱- فیس‌بوک به عنوان یک شرکت سهامی با ارزش تقریبی ۱۰۰ میلیارد دلار حضور خود را در بازار بورس شروع کرد ولی به فاصله چند ماه ارزش آن تقریبا نصف شد. این موضوع باعث شد که اعتماد سرمایه گذاران به فیس‌بوک و به طور کلی صنایع و موسسات فن آوری جدید لطمه شدیدی بخورد. سرمایه گذاران نگران بودند که با گرایش هر چه بیشتر مردم به تلفن‌های همراه قدرت پخش آگهی موسساتی مثل فیس‌بوک کمتر خواهد شد.
۲- رسوایی‌های مربوط به نقض حریم خصوصی کاربران در سال‌های اخیر همیشه فیس‌بوک را تحت فشار قرار داده است. مدافعان حریم خصوصی و منتقدان فیس بوک معتقدند که روش کار این موسسه طوری است که نه تنها از اطلاعات مردم محافظت نمی‌کند بلکه ابزار‌ها را طوری طراحی کرده است که به سختی می‌توان مانع ورود آن‌ها به اطلاعات خصوصی کاربران شد.
۳- رابطه فیس‌بوک با نهادهای امنیتی و اطلاعاتی آمریکا در مواردی مشکل ساز شده است. مارک زاکربرگ دولت آمریکا را متهم کرده که در رابطه این موسسه با مشترکان و مخاطبان آن مشکلات زیادی ایجاد کرده است. طبق اطلاعاتی که ادوارد اسنودن منتشر کرده است نهادهای امنیتی آمریکا در طرح جاسوسی بزرگ خود از شبکه فیس‌بوک نیز اطلاعات جمع آوری می‌کردند.
۴- در سال ۲۰۰۹ دولت چین دسترسی به شبکه فیس‌بوک را به عنوان بخشی از طرح گسترده خود برای سانسور اطلاعات مسدود کرد. همزمان با رشد سریع فیس‌بوک که اکنون بیش از یک هفتم جمعیت جهان مشترک آن هستند، تردیدی نیست که این موسسه خواستار دسترسی به بازار بزرگ چین باشد. ولی در حال حاضر چنین چیزی بعید است.
۵- به نظر می‌رسد که نوجوانان به مرور علاقه خود را به فیس‌بوک از دست می‌دهند. سال گذشته مدیریت این موسسه اعلام کرد تعداد کاربران نوجوان آن رو به کاهش است. در واکنش به این خبر یکباره ۱۶ میلیارد دلار از ارزش تجاری این شرکت در بازار سهام کاسته شد. مدیران شرکت فیس‌بوک از آن زمان آموختند که چنین آمارهایی را نباید علنی کنند.