ایران وایر – رضا حقیقت نژاد: داستان با یک نفر آغاز و در کمتر از دو هفته، پای هزاران نفر به میان کشیده شد. پنجم اسفندماه، چهار درویش زندانی در بند ۳۵۰ زندان اوین در اعتراض به خودداری مسوولان زندان از اعزام «افشین کرم‌پور»، درویش زندانی که به درد شدید دیسک کمر مبتلا شده بود به بیمارستان، دست به اعتصاب ملاقات زدند. خانواده‌ها نیز از این حرکت حمایت کردند؛ تجمعی سریع تشکیل شد و با قول مساعد مسوولان زندان، خاتمه یافت.
اما این پایان ماجرا نبود و دو هفته پر کش و قوس در فضای سیاسی – رسانهای کشور رقم خورد. واکاوی این ۱۴ روز از منظر «مقاومت مدنی» مهم است.
هم‌بستگی سیاسی و اجتماعی، حرکت‌های هوشمندانه رسانهای، استفاده از همه ظرفیت‌های سیاسی و رسانهای، پرهیز از خشونت و… جلوه‌هایی از مقاومت مدنی این گروه است. نمونه‌های مستند این ادعا را می‌توانید در ادامه بخوانید.
۶ اسفند، زندانیان متوجه شدند مسوولان زندان دروغ گفته و افشین کرم‌پور را در بهداری اوین نگه داشته‌اند. اعتصاب و تحصن، دوباره شروع شد. همان روز، «حمیدرضا مرادی» و «مصطفی دانشجو»، دو تن از وکلا و فعالان زندانی حقوق درویشان هم که در بیمارستان شهدای تجریش تهران بستری بودند، با وجود نیاز به ادامه معالجه، در اقدامی اعتراضی به زندان اوین بازگشتند. این دو، از مصرف دارو در زندان هم خودداری کردند. پیش از این اقدام، خود مسوولان زندان نیز در تدارک بازگرداندن زودهنگام آن‌ها به زندان بودند.
۸ اسفند، «کسری نوری»، درویش زندانی در زندان «نظام‌آباد» شیراز نامه‌ای کوتاه نوشت و تهدید کرد در صورت روشن نشدن وضعیت افشین کرم‌پور، از دهم اسفند اعتصاب غذا می‌کند. وی از روز یکشنبه ۱۱ اسفند به وعده خود عمل کرد.
در همین روز، پنج نفر از درویشان زندانی در بند ۳۵۰ اوین هم اعلام کردند در اعتراض به وضعیت دو زندانی بازگشته از بیمارستان و افشین کرم‌پور، اعتصاب غذای نامحدود خود را شروع می‌کنند. در این روز، دو نفر از آن‌ها، یعنی «فرشید یداللهی» و «رضا انتصاری» به زندان رجایی شهر تبعید شدند. این اقدام سبب شد که سه درویش بیمار هم به جمع اعتصاب کنندگان بپیوندند.
دوشنبه ۱۲ اسفند، خانواده درویشان با انتشار فراخوان اینترنتی اعلام کردند که در اعتراض به وضعیت موجود، شنبه ۱۷ اسفند مقابل دفتر دادستان تهران تجمع خواهند کرد. در همین روز تعداد اعتصاب کنندگان به ۲۱ نفر رسید.
سه‌شنبه ۱۳ اسفند، ۶۰۰ نفر از درویشان سلسله «نعمت‌الهی گنابادی» شهرستان خرم‌آباد نامه‌ای به حسن روحانی، رییس جمهور ایران نوشتند و خواستار پایان فشار‌ها شدند. درویشان ایران در این روز با محوریت سایت «مجذوبان نور»، یک کمپین اطلاع‌رسانی و جلب حمایت اینترنتی راه‌اندازی کردند. تعداد اعتصاب کنندگان در داخل و خارج از زندان‌های ایران در این روز به بیش از ۲۵۰ نفر رسید. روز چهارشنبه این تعداد به یک‌هزار نفر افزایش یافت.
پنج‌شنبه ۱۵ اسفند، درویشان گنابادی استان فارس اعلام کردند در صورت جلوگیری از برگزاری تجمع روز شنبه، داوطلبانه به زندان می‌روند. پس از انتشار رسیدن تعداد اعتصاب کنندگان به دوهزار نفر، سایت مجذوبان نور خبر داد درویشان سایر سلسله‌ها نیز از درویشان سلسله نعمت‌اللهی گنابادی حمایت کردند. درویشان ساکن خارج از ایران نیز اعلام کردند قصد تجمع و اعتراض مقابل سفارت‌خانه‌های ایران را دارند.
جمعه ۱۶ اسفند، زندانیان اعتصاب کننده در نامه‌ای به «علی یونسی»، دستیار ویژه رییس‌جمهور ایران در امور اقوام و اقلیت‌های دینی و مذهبی، خواستار اعتراض وی به رویه‌های امنیتی و قضایی موجود شدند. در همین روز، پس از اینکه تعداد افرادی که در حمایت از زندانیان اعتصاب غذای خانگی کرده بودند به ۳هزار نفر رسید، متن طوماری که باید شنبه مقابل دادستانی تهران امضا می‌شد، منتشر شد.
صبح شنبه ۱۷ اسفند، آن‌ها به وعده خود عمل کردند و به سمت دادستانی روانه شدند. تعداد آن‌ها حدود ۲هزار نفر برآورد شده بود. البته درویشان ساکن در شهرستان‌ها از روز قبل حرکت کرده بودند و ۸ نفر از آن‌ها پیش از ورود به تهران، بازداشت شدند.
ماموران هم‌چنین با یورش به تجمع درویشان، ۳۰۰ نفر از آن‌ها را دستگیر کردند. آن‌ها سعی داشتند با شلیک تیر هوایی، ضرب و شتم افراد با باتوم و شوکر، استفاده از گاز فلفل و… درویشان معترض را متفرق کنند.
ماموران، «نسرین ستوده»، فعال برجسته حقوق بشر که در میان معترضان بود را نیز تهدید به بازداشت کردند. افزون بر وی، «گوهر عشقی»، مادر «ستار بهشتی»، «نرگس محمدی»، فعال مدنی و «معصومه دهقان»، همسر «عبدالفتاح سلطانی»، وکیل زندانی نیز در این تجمع حضور داشتند.
یک روزنامه‌نگار ایرانی که در محل حادثه حضور داشت به «ایران‌وایر» گفت: «ماموران از صبح زود در محل حاضر بودند و از ساختمان‌های اطراف فیلم‌برداری می‌کردند. وجود سه پایگاه بسیج در محل تجمع هم کمک کرده بود ماموران انتظامی از پشتیبانی قوی برخوردار باشند. در خیابان‌های اطراف دادستانی تهران مانند خیابان «صوراسرافیل» نیز تجمع نیروهای اطلاعاتی و لباس شخصی‌ها کاملا محسوس بود. آن‌ها در برخورد با درویش‌ها، به شدت تند و جدی عمل می‌کردند. آن‌ها را روی زمین خوابانده بودند و با پوتین روی شکمشان فشار می‌دادند. به خانم‌ها هم به شدت حمله کردند. نیروهای یگان ویژه هم که از صبح زود در پارکینگ دادگستری تهران آرایش گرفته بودند، پس از اوجگیری تجمع، به سرعت وارد عمل شدند. در این میان، گروهی از توریست‌های خارجی که برای بازدید کاخ گلستان رفته بودند، به محل تجمع آمده و با شگفتی وقایع را نظاره می‌کردند.»
به گزارش سایت مجذوبان نور، افراد بازداشت شده به کلانتری ۱۱۳ تهران اعزام شدند. مسوولان کلانتری علاوه بر وعده آزادی سریع به آن‌ها، توصیه کرده بودند غذا بخورند. درویشان زندانی نه تنها از خوردن غذا امتناع کرده که اعلام کردند تا به وضعیت زندانیان نشود، کلانتری را ترک نمی‌کنند. در همین روز، برخی مسوولان امنیتی، از جمله «ساجدی‌نیا»، فرمانده پلیس تهران به محل تجمع آمدند و قول دادند که تا ساعت ۹ صبح روز یکشنبه ۱۸ اسفند، موضوع را حل و فصل می‌کنند. زندانیان هم پیام دادند در صورت خلف وعده، اعتصاب غذای خشک خواهند کرد.
خلف وعده قابل انتظار بود و درویشان دوباره تجمع کردند. این بار نیز پلیس با یورش به آن‌ها، تعدادی را بازداشت کرد. در میان بازداشت شدگان، ۸۰ درویش زن هم حضور داشتند. بازداشت دو کودک ۷ و ۱۱ ساله نیز توجه رسانه‌ها را برانگیخت. آن‌ها به حمایت از اعضای خانواده خویش که در زندان به سر می‌برند، آمده بودند. برخی مادران به همراه نوزادان خویش در این تجمع شرکت داشتند.
یکشنبه ۱۸ اسفند، ۲۵۰ نفر از درویشان آزاد شدند. آن‌ها به همراه دیگر اعضا، به «مجلس فقری» شب دوشنبه درویشان نعمت‌اللهی گنابادی رفتند که در حسینیه «امیرسلیمانی» تهران برگزار می‌شود. در این مراسم که با حضور گسترده نیروهای امینتی همراه شده بود، «نورعلی تابنده» (مجذوبعلی شاه)، قطب (رهبر معنوی) این سلسله نیز حضور داشت.
در این روز، نسرین ستوده و شورای هماهنگی «راه سبز امید» با انتشار بیانیه‌هایی، از درویشان حمایت و برخورد با آن‌ها را محکوم کردند.
گروهی از خانواده‌ها نیز در گفت‌وگو با رسانه‌های مختلف، به گزارش برخوردهای خشن ماموران حکومتی پرداختند.
روز یکشنبه، سایت اطلاع‌رسانی مجذوبان نور مورد حمله اینترنتی قرار گرفت ولی پس از ساعاتی، تیم فنی سایت موفق به راه‌اندازی مجدد و اطلاع‌رسانی مستمر درباره تجمع دو روزه شد.
روز دوم برخورد ماموران با درویشانی که تجمع کرده بودند، به شدت تند و بی‌سابقه بود. «صدیقه خلیلی»، همسر «حمیدرضا مرادی»، درویش زندانی در این باره به سایت مجذوبان نور گفته است: «خانم‌ها را روی زمین می‌کشیدند، مو‌هایشان را می‌کشیدند و روسری‌هایشان از سرشان می‌افتاد. با پوتین‌هایشان به ما لگد می‌زدند و فحاشی می‌کردند. دخترم را هم که می‌خواست جلوی دستگیری عمویش را بگیرد، ماموران مرد با باتوم به سر و دست و پایش کوبیدند و مو‌هایش را کشیدند به طوری که روسری از سرش افتاده بود. مادر رضا انتصاری را که زنی ۶۰ ساله است، روی زمین می‌کشیدند و کتک می‌زدند. [پس از بازداشت] زن‌ها را به نمازخانه زندان اوین بردند. در بین ما چند بچه هم بود. یک نوزاد سه ماه و چند بچه ۲ تا ۳ ساله. ساعت‌ها در نمازخانه بودیم بدون اینکه به بچه‌ها آب و غذا داده شود و آن‌ها گریه می‌کردند.»
«فرهاد نوری»، سردبیر سایت مجذوبان نور در گفت‌وگو با «ایران‌وایر»، با بی‌سابقه خواندن این برخورد‌ها با زنان افزود: «دست و پای چند نفر را شکسته‌اند. اولین بار است که با خانم‌ها چنین برخورد می‌کنند. در ماجرای تخریب حسینیه قم، به سمت زنان گاز اشک‌آور پرتاب و یا به آن‌ها توهین کردند ولی این بار مانند انتخابات ۸۸، به شدت به ضرب و شتم خانم‌ها پرداختند.»
برخورد با درویشان ایرانی با سفر «کا‌ترین اشتون» به ایران هم‌زمان شد. این در حالی بود که مسایل حقوق بشری هم در دستور کار هیات اروپایی قرار داشت و نیروهای امنیتی ایران نیز به این مساله واقف بودند. نوری در این‌باره می‌گوید: «الان مهم‌ترین مساله برای حکومت ایران این است که تجمع‌ها کش پیدا نکنند. نمی‌خواهند مثلا تجمع‌ها به روز سوم کشیده شوند چون می‌ترسند گروه‌های دیگر هم به آن‌ها بپیوندند یا ماجرا مثل وقایع سال ۸۸، گسترده شود. بنابراین، سعی می‌کنند به هر وسیله‌ای، ماجرا را جمع و جور کنند.»
او تاکید می‌کند در مسیر حل ماجرا، چشمشان دنبال این نبوده که از طریق کا‌ترین اشتون یا هیات اروپایی حقوق زندانیان را پی‌گیری کنند ولی از سیاست‌های دولت روحانی هم چندان راضی نیستند: «احکام برخی از درویش‌ها پس از پیروزی حسن روحانی صادر شد. هنوز دولت نتوانسته است مشکل نهادهای موازی امنیتی که در قوه قضاییه هم نفوذ کرده‌اند را حل کند. البته اینکه یک روزه درویشان بازداشت شده را آزاد کردند، خوب است. اگر در دوره احمدی‌نژاد این اتفاق روی می‌داد و سیستم اطلاعاتی مثل قبل یکپارچگی داشت، ممکن بود برخی را حتی تا یک ماه هم نگه دارند.»
مقامات امنیتی ایران تا ساعت پایانی روز یکشنبه، تمامی درویش‌های بازداشت شده را آزاد کردند.
روز دوشنبه ۱۹ اسفند، پس از رایزنی زندانیان سیاسی بند ۳۵۰ اوین، زندانیان اعتصاب کرده موافقت کردند که فعلا از اعتصاب غذای خشک خودداری کنند. مسوولان دولتی نیز روز یکشنبه وعده داده‌اند که تا یکشنبه هفته آینده مشکلات را حل می‌کنند. درویش‌ها منتظر تحقق این وعده هستند.