«آزادی مسوولانه و تعطیلی رسانه‌ها» عنوان نشستی بود که روز گذشته جمعی از اساتید روزنامه‌نگاری و مدیران مسوول مطبوعات را دور هم جمع کرد تا در حضور حسین انتظامی، معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد به این سوال پاسخ دهند که چرا توقیف و تعطیلی همواره نخستین برخورد مسوولان با خطاها و اشتباهات روزنامه‌ها و مطبوعات بوده است. حاضران در این نشست بر این نظر بودند که اشتباه در مطبوعات و روزنامه‌نگاری گریزناپذیر است اما برخورد با مطبوعات خطاکار می‌تواند از تذکر، جریمه مالی و برخورد با مدیرمسوول شروع شود و نهایتا به توقیف و تعطیلی برسد.
به گزارش شرق، حجت‌الاسلام دعایی مدیرمسوول روزنامه اطلاعات، الیاس حضرتی مدیر مسوول روزنامه اعتماد، حسن نمکدوست تهرانی، امیدعلی مسعودی، امیر محبیان، محمد سلطانی‌فر، سید فرید قاسمی، هادی خانیکی، مجید رضاییان، محمدمهدی فرقانی از اساتید روزنامه‌نگاری و ارتباطات و همچنین کامبیز نوروزی، حقوقدان از جمله افرادی بودند که روز گذشته در مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها به بررسی چالش‌های مطبوعات پرداختند.
سلطانی‌فر: مسوولان آستانه تحمل‌شان را بالا ببرند
در ابتدای این نشست محمد سطانیفر، رییس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها در مورد ابزارهای خودکنترلی در مطبوعات صحبت کرد. سلطانی‌فر در انتقاد به این موضوع که طی سال‌های گذشته تعطیلی رسانه و روزنامه نخستین قدم توسط دولت بوده است، گفت: پیامد این روند از بین رفتن سرمایه‌های مالی و فکری و پیوستن روزنامه‌نگاران به خیل بیکاران است. ایجاد فضای ناامن، شیوع بدبینی و شایعه در نبود فضای اطلاع‌رسانی، ایجاد فضای ظن و تردید، میل به خودسانسوری و… از جمله عواقب این تهدید رسانه‌یی از نظر این استاد ارتباطات بود. به گفته او در این شرایط ما شاهد رشد رسانه‌های مجیزگو، متملق و بی‌خاصیت هستیم. گسیل کردن مردم به سمت رسانه‌های مجازی و غیرکنترل شده مثل ماهواره‌ها از دیگر پیامدهایی بود که سلطانی‌فر به آن اشاره کرد. سلطانی‌فر در ادامه با بیان اینکه در سال‌های اخیر شاهد پایین آمدن عمر مطبوعات بوده‌ایم، ادامه داد: اگر رسانه‌یی اشتباه کرد باید فضایی ایجاد کنیم که در آن فضا بتواند اشتباهات گذشته را اصلاح کند. فضای عذرخواهی را فراهم کنیم. مسوولان و دولت‌ها آستانه تحمل را بالا ببرند. سطانیفر ادامه داد: مرحله اول برخورد با رسانه می‌تواند با تذکر شکل بگیرد، مرحله بعدی می‌تواند افشاگری نهادهای صنفی باشد. مرحله بعدی می‌تواند تذکرات تند‌تر و آخرین مسیر می‌تواند بستن روزنامه باشد.
فرقانی: مطبوعات عامل بی‌اعتمادی مردم به دولت نیستند
محمد مهدی فرقانی سخنران بعدی نشست «آزادی مسوولانه و تعطیلی رسانه‌ها» بود. فرقانی در این نشست تاکید داشت روزنامه‌نگاری در کشور ما حرفه‌یی نیست و روزنامه‌نگار تکلیف خود را نمی‌داند. به گفته او در این شرایط هر کس به خود اجازه می‌دهد با رسانه برخورد کند و برای او تعیین تکلیف و آزادی‌های او را محدود کند.
فرقانی ادامه داد: یک تصور غالب در دولتمردان ما این است که اگر اعتماد مردم نسبت به مطبوعات کاهش پیدا کند، اعتماد مردم نسبت به دولت افزایش پیدا می‌کند. به عبارتی تصور این است که عامل بی‌اعتمادی مردم به دولت مطبوعات هستند، در صورتی که هم تحقیقات میدانی و هم تجربیات شخصی نشان داده با توجه به خاستگاه تاریخی مطبوعات رابطه بالایی بین اعتماد به مطبوعات و اعتماد به دولت همیشه وجود داشته است و در زمان‌هایی که رابطه دولت- ملت مستحکم و روشن نبوده، رابطه مردم با رسانه‌ها هم خدشه‌دار بوده و بالعکس. فرقانی تاکید داشت ما فاقد قوانین و نظام جامع حقوقی هستیم که آزادی روزنامه‌نگار را به رسمیت بشناسد. در حوزه مسوولیت‌های اجتماعی هم دارای ضعف‌هایی هستیم.
خانیکی: مطبوعات گرفتار جوانمرگی هستند
هادی، خانیکی استاد ارتباطات نیز در این نشست در مورد دیدگاه‌های حاکم بر مطبوعات گفت: برخی دیدگاه‌ها در حکومت نقش مطبوعات را بیشتر از آن چیزی که هست می‌بیند و به همین میزان بیشتر در مورد اشتباهات مطبوعات نگران می‌شوند و تصمیم بزرگ‌تر از واقعیت می‌گیرند. او ادامه داد: مشکل دوم سوءتفاهم و سوء تدبیر در مورد جایگاه تاریخی مطبوعات است. مشکل سوم هم سنت یا تبار مطبوعات در ایران است. مطبوعات گرفتار جوانمرگی‌اند و روزنامه‌نگاری همیشه از جمله مشاغل لرزان بوده است. به گفته خانیکی اگر در مورد سه مساله تخمین غلط از نظر موقعیت و نقش مطبوعات، جوانمرگی، سنت و تبار تاریخی به اجماع برسیم، می‌توانیم مسوولیت تک تک نهادها، دولت، نهادهای صنفی و مطبوعاتی را تعریف کنیم. این استاد ارتباطات تاکید کرد: به دلیل بدبینی و سوء ظنی که وجود دارد، ساده‌ترین را درست‌ترین راه‌حل می‌دانیم، در حالی که اشتباه کردن جزو ذات مطبوعات است.
محبیان: شناسایی دلایل تصمیم‌گیران برای تعطیلی مطبوعات
امیر محبیان دیگر سخنران این نشست آزادی مسوولانه و تعطیلی رسانه‌ها را دو مفهومی دانست که در مورد آن دغدغه وجود دارد و باید بررسی شود که چه می‌شود که مسوولان تعطیلی را به تعلیق و ادامه کار مطبوعات اولویت می‌دهند. او تاکید داشت مسوولیت هزینه آزادی است. نمی‌شود آزادی داشت بدون اینکه مسوولیت را پذیرفت یا بالعکس. محبیان تعطیلی روزنامه‌ها را این طور تحلیل کرد: «باید ببینیم چه در ذهن تعطیل‌کنندگان می‌گذرد؟ سه نوع تفکر در این زمینه ممکن است وجود داشته باشد. اولی اینکه رسانه را به عنوان یک بنگاه اقتصادی ببینیم. که یکسری افراد از محل آن ارتزاق می‌کنند و شغل‌شان این است. دوم رسانه را به عنوان یک بنگاه سیاسی ببینیم که از قبل آن حزب و رسانه ایجاد شده است. سوم اینکه رسانه را به عنوان جریان فکری بدانیم. به گفته او در مورد اول با کنترل مجاری بازاریابی مثل آگهی، خرید نکردن و… می‌توان نهایتا روزنامه را به تعطیلی کشاند. در مورد دوم روزنامه را به عنوان یک نهاد سیاسی در نظر می‌گیریم و هر حرکتی سیاسی تلقی می‌شود و برخورد سیاسی صورت می‌گیرد، در این شرایط با مسدود کردن مجاری اطلاع‌رسانی تعطیلی روزنامه را منجر می‌شویم. اما اگر روزنامه به عنوان یک جریان فکری باشد هیچ‌گونه مانعی نمی‌تواند تعطیلی روزنامه را در پی داشته باشد. تعطیلی در این شرایط بر قدرت مطبوعات می‌افزاید.»او تاکید کرد در حال حاضر فضای رسانه‌های ما سیاست زده است. در فضای سیاست زده حتی اگر رسانه در حوزه اجتماعی فرهنگی یا هنری هم حرکت کند از آن برداشت سیاسی می‌شود. به گفته او مشکل دوم موضع برخوردکنندگان با روزنامه است که معتقدند رسانه یا باید باز باشد یا بسته و هیچ حد وسطی برای کنترل وجود ندارد. او ادامه داد: مشکل سوم خود رسانه‌ها هستند. با وجود آموزش اهل رسانه در دانشگاه‌ها بسیاری از رسانه‌ای‌ها آموزش‌دیدگان این فن نیستند. تعریف مبهم موضوع امنیت و منافع ملی، سیاست‌زدگی بیش از حد، فقدان تعریف نقش‌ها از دیگر مشکلات از نظر محبیان بود.
حضرتی: خط قرمزها مشخص نیست
الیاس حضرتی، مدیر مسوول روزنامه اعتماد نیز در این نشست گفت: نکته اصلی و مهم این است که در مورد یکسری از موضوعات و مباحث مثل مطبوعات و احزاب هنوز تکلیف‌مان را مشخص نکرده‌ایم و نوعی رفتار کج‌دار و مریز با این موضوعات داریم. به گفته او همین باعث شده امروز با وجود خواست تک‌تک مسوولان به رشد مطبوعات ولی در عمل جزو کشورهای عقب مانده در زمینه مطبوعات باشیم. مدیرمسوول روزنامه اعتماد تاکید کرد: ما باید خط قرمزها را مشخص کنیم و استانداردسازی خط قرمزها را داشته باشیم. حضرتی تاکید کرد: برخورد با رسانه‌ها مراحل مختلفی دارد. مسوولان باید اصحاب رسانه را در جریان قرار دهند که موضوعات حساس و استراتژیک چیست. تذکر، جریمه نقدی، برخورد با مدیرمسوول وحتی تغییر او از جمله مواردی بود که به گفته الیاس حضرتی به جای توقیف باید در صورت خطای رسانه‌یی در نظر گرفته شود.
نمک دوست: توقیف یعنی توسعه نیافته‌ایم
حسن نمکدوست، استاد ارتباطات توقیف مطبوعات را نشانه توسعه نیافتگی دانست و گفت: ساختار رسانه‌یی در کشور ما حکومتی است. اگر عامل تیراژ را وارد کنیم، سهم رسانه‌های غیر حکومتی خیلی اندک است. به گفته او در این دعوا آزادی مسوولانه مطبوعات قربانی می‌شود. به گفته او یکی از مشکلات مطبوعات نسبت ناروشن و گنگ آزادی مطبوعات و امنیت ملی است. اگر مطبوعات تواناتر باشند امنیت ملی و اجتماعی بالاتری را به دنبال دارند.