کوروش بزرگ و سیاست رواداری مذهبی
وی سعی نکرد مردم تحت فرمانروایی خود را مجبور به تغییر دین و عقایدشان کند. این سه معتقدند «ذوالقرنین» در قرآن اشاره به کوروش کبیر دارد: مرتضی مطهری، ابوالکلام آزاد و علامه طباطبایی. قرآن در سوره کهف از ذوالقرنین به عنوان حاکمی عادل و برگزیده نام میبرد. حتی در گوشههای دوردست امپراتوریاش… عموم رعایا در فراخی و نعمت به سر میبردند و اوامرش را مانند دستورات پدر مهربانی اطاعت میکردند. رهبران بزرگی همچون اسکندر و توماس جفرسون و بنجامین فرانکلین با خواندن «کوروشنامه» از کوروش الهام گرفتند. کمبوجیه، فرزند کوروش، نیز پس از به قدرت رسیدن، راه پدر خود را در احترام به خدایان محلی به ویژه پس از فتح مصر ادامه داد.
حکیم و دانشمند دوره صفوی، حکیمی فاضل، فیلسوف و عارفی مشهور که در علوم عقلی و ریاضیات مهارت بسیاری داشت، مردی بود در کمال دیانت و خوشمذهبی و معتنی به شأن تصلب در ظواهر شرع و صاحب دین، بالفعل بر فضلای ایران بل افاضل عصر سمت تقدم و امتیاز دارد» (امینای قزوینی، ج۲، ص ۶۳۵ ـ ۶۳۶)، «جامع الجوامع علوم عقلی و مدینهالکمال کمالات صوری و معنوی حکیم مجرد موحد طریقتپوی حقیقتجوی بود… در حکمت طبیعی و الهی و طب و ریاضی مسلم اهل آن عهد بود» (هدایت، روضهالصفا، ج۸، ص۱۲۰)، «در همه علوم کامل و استاد در معقول و منقول، وحید زمانه در تجرید و تفرید یگانه» (همو، مجمعالفصحاء، ج ۲ر۱ر، ص۱۹)، «دریای عرفان و بحر ایقان از سحاب حقایقش قطره و خورشید آسمان در جنب خاطر انورش ذره» (نصرآبادی، به کوشش وحید دستگردی، ص۱۵۳)، «در حکمت ارسطوی زمان و در تصوف بایزید دوران بوده» (واله داغستانی، ص۱۸۱ ـ ۱۸۳)، «وحید عصر و فرید عهد خود بوده، بلکه در هیچ عهدی در مراتب علمی خاصه در حکمت الهی به پایه و مایه ایشان هیچیک از حکما نرسیده. جامع معقول و منقول و فروع و اصول» (هدایت، ریاضالعارفین، ص ۳۲۴)، «حکیم عارف و مجرد موحد سیاح» (همو، اصولالفصول فی حصولالوصول، ص۴۴۴)، «در علم حکمت و تسخیر و جفر و کیمیا و خوارق ید طولی داشت» (صبا، ص۲۵) و «از اعاظم سادات رفیعالدرجات است. نسب شریفش به امام همام موسی بن جعفر الکاظم علیهالصلوة و علیهالسلام میرسد… حالت تجرد و تفردش از توصیف و تعریف مستغنی است.