میستى سیزم بر سه چیز اطلاق مى‌شود: گرایش به ماوراءالطبیعه، پى‌جویى‌هاى مربوط به خداشناسى حِکمى و نوعى بهره‌گیرى معنوى از روانکاوى؛ و براى Mystik، که بر تجربه بی‌واسطه از تعامل و رابطه میان انسان و خدا اطلاق مى‌شود. علاوه بر این، واژه میستى سیزم را عموماً براى دربرگرفتن این هر دو مورد به کار مى‌بردند: (۱) تجربه دست اول از تعامل بلاواسطه با خدا. (۲) آموزه الهیاتى ـ مابعدالطبیعى درباره اتحاد بالقوه نفس با واقعیت مطلق ، یعنى با خدا.

کیش گنوسى یا Gnosticism در زمره مکاتب مهم دینى-عرفانى صدرِ مسیحیت است. در این جستار، مکاتب مهم گنوسى سده‌هاى دوم و سوم میلادى مورد تحلیل قرار مى‌گیرد. مکاتب گنوسى عمده مبتنى بر آراء عارفان صدر مسیحیت، مانند: شمعون مُغ، والنتین، مرقیون و بازیلیدس است. صبغه عرفان در ادبیات هرمسى و در کیش مندایى، صبّى یا مغتسله مکمل تحلیل کیش گنوسى است.