صوفیان نخستین در سخن گفتن خویشتن‌دار بودند و در عمل می‌کوشیدند؛ اما به تدریج در دوره‌های بعد، مشایخ در نتیجۀ غلبۀ شور و هیجان، مغلوب حالات سکر و مستی می‌شدند در نتیجه هم پُرسخن شدند و هم مدعیانه سخن می‌راندند. مؤلفانِ نوشتارِ متمکن، باب‌هایی از کتاب خود را به تعریف اصطلاحات و الفاظ صوفیان اختصاص داده‌اند تا عقاید و مفاهیم را نهادینه و طبقه‌بندی کنند و حد و مرزها را مشخص نمایند. تأکید بر تعریف و مرزبندی زبانی به قصد تعیین روابط و مناسبات و تبیین حدود اندیشه‌ها و تنظیم سلسله‌مراتب و جایگاه افراد در نهاد تصوف است. آنجا که رساله قشیریه، کشف المحجوب و مصباح الهدایه اصطلاحات رسمی صوفیانه را تعریف کرده‌اند و زبان را در خدمت تنظیم و سازماندهی نظام عقاید خود به شکل یک نهاد به کارگرفته‌اند.

۴-۲. کارکرد متن برای شناخت کارکرد متن، با بررسی نقش زبان در دو نوع کلام صوفیانه به نتیجۀ روشن‌تری

۳-۱-۲. فعل نگارش (بی‌خویش‌­نویسی): بسیاری از صاحبان سخن مغلوب از فرایند بی‌خویش‌نویسی سخن گفته‌اند و در این میان، گزارش

دو اصطلاح مغلوب و متمکن را برخی از صوفیان در آثارشان به کار برده‌اند. بنیاد تفاوت‌های این دو گروه از متن‌ها عبارت‌اند از: خاستگاه معرفتی، منبع آگاهی، محتوای متن و نقش و کارکردد زبان در گفتمان نثر عرفانی. متن‌های متمکن حاوی مفاهیم اجتماعی و برآمده از آگاهی ایدئولوژیک و عقاید گروه صوفیان‌اند، آن‌ها وضعیتی را سازمان‌دهی و تثبیت می‌کنند و زبان در آن‌ها نقش تنظیم‌کنندگی دارد. دسته دوم متن‌های مغلوب‌اند که مولود تجربه‌های ‌شخصی‌ان

چکیده  این مقاله سخن منثور صوفیانه را در دو گونۀ متقابل رده‌بندی می‌کند: یکی سخن مغلوب و دیگری سخن