اگر داری تو عقل و دانش و هوش بیا بشنو حدیث گــــربه و موش
بخوانم از برایت داستــــــــــــانی کــه در معنای آن حیران بمانی
ای خردمنـــــــــــــد عاقل و دانا قصهٔ موش و گــــــــربه برخوانا
قصهٔ موش و گـــــــــربهٔ منظوم گوش کــــــــن همچو دُر غلطانا
از قضای فلک یکی گــــــــــربه بود چون اژدها بــــــــــه کرمانا
شکمش طبل و سینه‌اش چو سپر شیر دُمب و پلنـــــــــگ چنگانا
از غریوش بـــــــــه وقت غریدن شیر درنده شـــــــــــد هراسانا
سر هر سفره چـــون نهادی پای شیر از وی شدی گـــــــــریزانا
روزی اندر شـــــــرابخانه شدی از برای شــــــــــــــکار موشانا
در پس خُمبِ می‌نمود کمیـــن همچو دزدی کــــــــه در بیابانا
ناگهان موشکی ز دیــــــــواری جست بـــــر خُمبِ می خروشانا
سر بــه خم برنهاد و می نوشید مست شد همچو شیــــــــر غرانا
گفت: کو گربه تا سرش بکنم؟ پوستش پُر کنـــــــــــم ز کاهانا
گربه در پیش من چو سگ باشد کـــــــــــــه شود روبرو به میدانا
گـــربه این را شنید و دَم نزدی چنگ و دندان زدی بـــه سوهانا
ناگهان جَست و موش را بگرفت چون پلنگی شــــــــکار کوهانا
موش گفتا کـــــه من غلام توام عفو کن بـــــــر من این گناهانا
گــــــربه گفتا دروغ کمتر گوی نخورم من فـــــــریب و مکرانا
می‌شنیدم هــــــرآنچه می‌گفتی مکر کم کن تو با مسلمانا
گربه آن موش را بکشت و بخورد سوی مسجد شدی خـــــــرامانا
دست و رو را بشست و مسح کشید وِرد می‌خواند همچــــــــو ملانا
بارالها کــــــــــــه توبه کردم من نَدرم موش را بــــــــــــه دندانا
بهــــــــر این خون ناحق ای خلاق من تصدق دهـــــــم دو من نانا
آنقدر لابه کــــــرد و زاری کرد تا به حدی کـــــــه گشت گریانا
موشکی بــــــــــــود در پسِ منبر زود برد این خبر بـــــــه موشانا
مژدگانی کـــــــه گربه تائب شد زاهد و عابــــــــــــــد و مسلمانا
بود در مسجد آن ستوده خصـــال در نماز و نیــــــــــــــاز و افغانا
این خبر چون رسید بــــر موشان همه گشتند شــــــــــاد و خندانا
هفت مـــــــوش گُزیده برجستند هر یکی کــــــــــدخدا و دهقانا
برگرفتند بهــــــــــر گربه ز مهر هر یکی تحفه‌هــــــــــــای الوانا
آن یکی شیشهٔ شراب بـــــه کف وان دگــــر بره‌هـــــــای بریانا
آن یکی طشتکی پـــر از کشمش وان دگر یک طبــــــق ز خرمانا
آن یکی ظرفی از پنیر بــه دست وان دگــــــــر ماست با کره نانا
آن یکی خوانچهٔ پلو بــــــــر سر افشره آب لیمــــــــــــــــو عمانا
نزد گـــــــربه شدند آن موشان با سلام و درود و احســــــــــــانا
عرض کــــــــردند با هزار ادب کای فدای رهت همـــــــــه جانا
لایق خدمتِ تــــــــــو پیشکشی کرده‌ایم مـــــــــــــا، قبول فرمانا
گربه چون موشکان بدید بخواند رزقکم فـــــــــــی السماء حقانا
من گرسنه بسی به سر بـــــــــردم رزقم امروز شـــــــــــــد فراوانا
روزه بودم بـــــــــه روزهای دگر از برای رضـــــــــــــای رحمانا
هرکـــــــــه کار خدا کند به یقین روزیش می‌شود فراوانا
بعد از آن گفت پیش فــرمائید قدمی چند ای رفیــــــــــــــــقانا
موشکان جمــله پیش می‌رفتند تنشان همچو بیــــــــــــــد لرزانا
ناگهان گربه جست بـر موشان چون مبارز بــــــــــــه روز میدانا
پنــــج موش گزیده را بگرفت هر یکی کـــــــــــــدخدا و ایلخانا
دو بدین چنگ و دو بدان چنگال یک بـــــه دندان، چو شیر غُرانا
آن دو موش دگر که جان بردند زود بردند خبر بــــــــه موشانا
کـــــه چه بنشسته‌اید ای موشان خاکتان بـــــــــر سر ای جوانانا
پنـــــــــج موش رئیس را بدرید گـــــــــــــربه با چنگ‌ها و دندانا
موشکان را از این مصیبت و غم شد لباس همــــــــــــــه سیاهانا
خاک بــر سر کنان همی گفتند ای دریغا رئیس موشـــــــــــــانا
بعد از آن متفق شدند کــــه ما می‌رویم پای تخت سلـــــــــطانا
تا به شه عرض‌حال خویش کنیم از ستم‌های خیـــــــــــل گربانا
شاه موشان نشسته بود به تخت دید از دور خیــــــــــــل موشانا
همـــــه یکباره کردنش تعظیم کای تو شاهنشهی بـــــــه دورانا
گربه کرده است ظلم بــر ماها ای شهنشه اولم بـــــــــــه قربانا
سالی یک دانه می‌گرفت از ما حال حرصش شــــــــــده فراوانا
این زمان پنج پنج می‌گیـــــرد چون شده زاهــــــــد و مسلمانا
درد دل چون به شاه خود گفتند شاه فرمــــــــــود کای عزیزانا
من تلافی بــه گربه خواهم کرد کــــــــه شود داستان به دورانا
بعد یک هفته لشـگری آراست سیصد و سی هــــــــــزار موشانا
همـــــه با نیزه‌ها و تیر و کمان همــــــــــــــه با سیف‌های برّانا
فوج‌هـــــــــــای پیاده از یکسو تیغ‌ها در میــــــــــــــــانه جولانا
چون که جمع‌آوریِ لشگر شد از خــــــراسان و رشت و گیلانا
یکه موشی وزیر لشــــــگر بود هوشمند و دلــــــــــــــیر و فطانا
گفت بایــــــــد یکی ز ما برود نزد گربه بـــــــــه شهر کرمانا
یا بیــــــا پای تخت در خدمت یا کـــــــــــه آماده باش جنگانا
موشکی بــــــود ایلچی ز قدیم شد روانه بــــــــــه شهر کرمانا
نرم نرمک بـه گربه حالی کرد کـــــــــــه منم ایلچی ز شاهانا
خبر آورده‌ام بـــــــــــرای شما عزم جنگ کردست شاه موشانا
یا بــــرو پای تخت در خدمت یا کـــــــــــه آماده باش جنگانا
گـربه گفتا که شاه گه خورده من نیایم بـــــــــــرون ز کرمانا
لیکن اندر خفا تدارک کــــرد لشگر مُعظمی ز گـــــــــــــربانا
گربه‌های براق شیــــــر شکار از صفاهان و یزد و کــــــــرمانا
لشگر گــــــربه چون مهیا شد داد فرمان بـــــــــه سوی میدانا
لشگر موش‌ها ز راه کــــــــویر لشگر گـــــــــــــربه از کهستانا
در بیابان فارس هــر دو سپاه رزم دادند چــــــــــــــون دلیرانا
جنگ مغلوبه شد در آن وادی هـــــــــر طرف رستمانه جنگانا
آنقدرموش و گربه کشته شدند کـــــــــــــه نیاید حساب آسانا
حملهٔ سخت کرد گربه چو شیر بعد از آن زد بـــه قلب موشانا
موشکی اسب گــربه را پی کرد گـــــربه شد سرنگون ز زینانا
الله الله فتـــــــــــــاد در موشان کـــــــــــــــه بگیرید پهلوانانا
موشکان طبـــــل شادیانه زدند بهر فتح و ظفــــــــــــر فراوانا
شاه موشان بشد بــه فیل سوار لشگر از پیش و پس خــروشانا
گربه را هر دو دست بسته به هم با کلاف و طناب و ریســـــمانا
شاه گفتا. بــــــــــه دار آویزند این سگ روســــــــــــیاه نادانا
گربه چون دید شاه موشان را غیرتش شد چــــو دیگ جوشانا
همچو شیری نشست بـــر زانو کند آن ریسمان بــــــــه دندانا
موشکان را گرفت و زد بزمین کــــه شدندی به خاک یکسانا
لشگر از یکطرف فـــراری شد شاه از یک جهت گــــــــریزانا
از میان رفت فیل و فیل‌ســوار مخـــــزن و تاج و تخت و ایوانا
هست این قصهٔ عجیب و غریب یادگار عبیـــــــــــــــــد زاکانا
جان من پند گــیر از این قصه کـــــــــه شوی در زمانه شادانا
غرض از موش و گربه برخواندن مدعا فهم کـــــــــن پسر جانا!
