حقوقدانان از راهکارهای کاهش ارتکاب جرم می‌گویند
یکی از دشوارترین و مهم‌ترین مسائل در شهرهای جهان بالا بودن جرم و افزایش یافتن ناهنجاری‌های اجتماعی است. شیوع انواع جرم و ناهنجاری باعث به وجود آمدن احساس ناامنی و تحمیل مشکلات مالی بر جامعه، دولت و سازمان‌های قضائی شده است. در این روزها افزایش چند برابری میزان وقوع جرم به موازات افزایش جمعیت در بیشتر کشورهای جهان قابل مشاهده است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه‌ی شهروند از این‌رو طی چند سال اخیر عوامل تأثیرگذار در کاهش جرائم از سوی جامعه‌شناسان و روانشناسان مورد بحث و بررسی بسیاری قرار گرفته و یکی از عوامل تأثیرگذار در کاهش جرائم، معماری شهری عنوان شده است.
زمانی که در خیابان یا فضاهای عمومی قدم می‌زنیم، عوامل بسیاری هستند که ما را سر ذوق می‌آورند یا باعث دلمردگی ما می‌شوند، برای مثال نورپردازی در پارک‌ها ما را به وجد می‌آورد یا کوچه‌های قدیمی با خانه‌های مخروبه‌ی متروکه باعث خوف و عصبانیت ما می‌شوند. همین امر نشان‌دهنده‌ی تأثیر معماری در برهم خوردن روان افراد و حتی وقوع جرم است.
کافی است نگاهی اجمالی به پرونده‌هایی چون سرقت، خرید و فروش مواد مخدر یا حتی تعرض و مزاحمت بیندازیم تا دریابیم بیشترین اتفاقات در خانه‌های مخروبه‌ی قدیمی یا در مکان‌های تاریک اتفاق افتاده است.
همچنین در مطالعات جدید نشان داده شده است که نور و رنگ در وقوع جرم نقش به‌سزایی دارد. برخی از کارشناسان معتقدند بخشی از آمار میزان جرم به دلایل شرایط روحی و روانی افراد متأثر از کثیفی و بی‌نظمی حاکم بر ساختار شهرسازی فعلی بوده، به همین جهت با زیباسازی شهری و ایجاد امکانات عمومی برای بهبود شرایط روانی عابران، بسیاری از نیازهای روانی این دسته از افراد برطرف شده و باعث کم شدن جرم می‌شود، ولی نباید از نیازهای اولیه‌ی آحاد جامعه غافل ماند که خود دلیل جرم است.
زندگی در صلح
دکتر عیسی کشوری، وکیل دادگستری و حقوقدان در پاسخ به این سوأل که آیا زیباسازی و معماری باعث کاهش جرم می‌شود به «شهروند» توضیح داد: زیباسازی شهر در کاهش جرم نقش به‌سزایی دارد و با توجه به این‌که محیط زندگی انسان‌ها، خانه و جامعه را در بر می‌گیرد باید هردو محیط سالم و زیبا باشد تا آرامش لازم را برای افراد ایجاد کند.
برای نمونه افراد در خانه‌ای با تعداد اعضای خانواده‌ی کم و مساحت مناسب در مقایسه با خانواده‌های پرجمعیتی که در یک اتاق زندگی می‌کنند، زندگی شاد و مناسب‌تری خواهند داشت.
نباید فراموش کرد که محیط‌های نامناسب زمینه را برای تربیت نامناسب کودکان که آینده‌سازان جامعه هستند، فراهم می‌کند و آنها ممکن است تحت‌شریط نامساعد به مجرمان خطرناکی تبدیل شوند. بارها دیده‌ایم کودکانی که در خانه‌های بسیار کوچک بزرگ شده‌اند، شاهد رفتارهای نامناسبی از سوی والدین خود هستند که باعث عقده‌های درونی کودکان می‌شود که در بزرگسالی نمود پیدا می‌کند و سبب‌ساز بسیاری از تخلفات و جرائم می‌شود.
تأثیر رنگ در جرم
«مطالعات متعدد در حوزه‌ی روانشناسی محیطی، شهرسازی، جامعه‌شناسی و جغرافیای شهری بر تأثیر متقابل انسان و محیط بر یکدیگر تأکید دارند. بدین‌معنا که به همان اندازه که انسان‌ها می‌توانند محیط زندگی خود را دستخوش تغییر کنند، عوامل محیطی نیز می‌توانند افکار، احساسات و رفتارهای آنها را تحت تأثیر خود قرار دهند.
تأثیر محیط‌ها و فضاهای شهری نه‌تنها در بروز فضایل انسانی مؤثر است که در صورت عدم برنامه‌ریزی یا طرح‌‌ریزی نادرست، ظهور و تشدید رفتارهای نابهنجار اجتماعی را در پی دارد». این حقوقدان ادامه می‌دهد: با توجه به این‌که کشورمان جرم‌خیز است، معماری شهری تأثیر به‌سزایی در وقوع جرم دارد. شهری که مردمانش برای رنگ‌آمیزی دیوارها از رنگ‌های تیره استفاده می‌کنند، مسلماً مردم شادی نیستند.
با این حال بسیاری از کشورها هستند که نمای ساختمان آنها رنگی است و اکثر افراد در پوشش از لباس‌های رنگی استفاده می‌کنند که باعث نشاط عمومی و کاهش جرم شود.
اما وقتی از رنگ‌های تیره استفاده شود باعث برهم خوردن تعادل روحی و گرایش به افسردگی در بین مردم می‌شود که این امر میل به جرم را در افراد بالا می‌برد. برای مثال تأثیر رنگ در کاهش جرم در علم روانشناسی ثابت شده، به همین جهت برای اتاق‌های خواب رنگ‌های آرامش‌بخشی نظیر آبی و سبز درنظر گرفته می‌شود و در مکان‌هایی که دارای هیجان است از رنگ‌های تند و هیجان‌برانگیزی چون قرمز استفاده می‌شود تا به این وسیله افراد را به هیجان بیاورند.
حس امنیت و مکان‌های عمومی
«از نظر روانشناسی مکان‌های عمومی باید مکانی برای آرامش افراد و دوری از دغدغه‌های روزمره باشد، به همین جهت است که در پارک‌ها از آبشارهای تزئینی استفاده می‌شود. یکی از دلایل این موضوع صدای آرامش‌بخش آب است.»
این وکیل دادگستری در خاتمه اضافه کرد: از نظر علمی ثابت شده زمان و مکان و مقدار نور تأثیر شگرفی بر وقوع جرم دارد، به همین جهت معمولاً محیط‌های کاری باید بستری امن باشند و اگر در آن محیط نور کم باشد، کارکنان آن‌جا حس امنیت خود را از دست می‌دهند.
همچنین در پارک‌ها، زیرگذرها و سایر مکان‌های عمومی نورپردازی باید به‌گونه‌ای باشد که در چنین مکان‌های عمومی جرمی به وقوع نپیوندد، زیرا در بیشتر موارد دیده شده محل وقوع جرم مکان‌های خلوت و تاریک هستند. متأسفانه در کشور ما تأثیر محیط و نور و چنین مواردی در وقوع یا کاهش آن نادیده گرفته شده است و عزم جدی برای این مورد دیده نمی‌شود و تا زمانی که مسئولان برای پیشبرد این امر اقدام نکنند، کاری از پیش نمی‌توان برد.
«یکی از نیازهای اساسی محیط شهری، امنیت شهری است که ابزارهای مهم تحقق آن پیشگیری از جرم است. در گذشته راهبرد مقابله با جرائم به‌طور عمده متکی بر سرکوب فیزیکی بود. در این راهبرد توجه اندکی به عوامل ساختاری، طراحی و برنامه‌ریزی شهری، اقتصادی و… در ایجاد رفتارهای مجرمانه می‌شد. اما امروزه سخن از ضرورت ایجاد راهکارهای جدید و نوآورانه برای پیشگیری از جرائم در مراحل اولیه و تمرکز بر عوامل بنیادی ناامنی در شهرهاست.»
علی نجفی‌توانا، حقوقدان و وکیل دادگستری در پاسخ به این سؤال که آیا وقوع جرم به معماری و زیباسازی شهری بستگی دارد، می‌گوید: مقوله‌ی جرم ازجمله مسائل پیچیده‌ای است که از دیرباز تاکنون ذهن مدیران جامعه را به خود مشغول کرده و سعی بر این بوده تا راه‌حلی برای این معضل پیدا کنند.
مطالعات گسترده‌ای پیرامون این موضوع انجام گرفته و از ابعاد مختلفی چون ذهنی، روانی و… بررسی شده، همچنین احتمالی برای علت این پدیده در نظر گرفته شده اما کماکان اختلاف بر سر چگونگی بروز چنین رفتاری است و تا زمانی‌که عوامل اصلی این پدیده شناخته نشود، مسلماً مغلوب جرم نخواهد شد. با چنین وضع نابسامانی که وجود دارد تاکنون برخورد با جرم از طریق مجازات این پدیده بوده و آن‌گونه که باید پاسخگو باشد، نبوده است.
مطالعات جدید در قرن ٢٠ نشان داده پدیده‌ای به نام بزهکاری متأثر از شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و…. است. با توجه به این اهداف پیشنهاد دادیم پیشگیری‌های عمومی و اختصاصی در جهت مبارزه با این معضل اعمال شود و در عین‌حال برای این کار باید حدود جرائم و کنش‌ها و واکنش‌ها را شناسایی کرد.
تاثیر محیط زندگی بر افراد
«در این میان رفتارهای نابهنجار، جرائم و خشونت‌های شهری همواره یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها و آسیب‌های اجتماعی پیش‌روی مدیریت شهرها و کلان‌شهرها در جهان بوده است. خشونت را اعمال یک نیروی فیزیکی بر یک شیئ، فرد یا گروه اجتماعی که به قصد یا بدون قصد سبب زیان یا تخریب دیگری شود، تعریف می‌کنند.»
شاید این ادعا که آمار جرم در کشور ما بالاست درست باشد، ازجمله روی آوردن به مواد مخدر و مصرف آن در کشور ما بالاست. موقعیت جغرافیایی خاصی که در آن قرار داریم و ورود مواد مخدر از کشورهای همسایه به نوعی بلای جان جوانان شده است، به همین دلیل فقط نمی‌توان محیط شهری را عامل افزایش جرائم دانست، هرچند طبق مطالعاتی که انجام شده مشخص شده شهر و محل سکونت از اهمیت بالایی برخوردار است.
این استاد دانشگاه در ادامه توضیح داد: اصولاً در کشورهایی که نیازهای اولیه چون خوراک، پوشاک، مسکن و بهداشت رفع شده و مشکلات اقتصادی، فرهنگی همچون کشور ما را ندارند، فضا و محل سکونت، خیابان‌های مهندسی‌شده و ساخت و طراحی اصولی خیابان‌ها به کمک نهادهای مسئول در جهت کاهش جرم آمده است. افراد در چنین محیطی فشار کمتری را متحمل می‌شوند و عمدتاً در چنین فضاهایی دچار تنش‌های کمتری می‌شوند.
نجفی‌توانا در خاتمه بیان کرد: طبق مبانی مدیریت بحران هرچه تحریکات خارجی را کم کنیم، وقوع جرائم به مراتب کمتر می‌شود. بنابراین باید توجه داشته باشیم زمانی که هوا گرم یا ترافیک سنگین است، سیستم عصبی مردم تحریک‌پذیرتر می‌شود و در عین حال پرخاشگری بیشتر داریم.
این نشان‌دهنده‌ی این موضوع است که با مدیریت شهری، جرائم نیز کاهش پیدا می‌کنند ولی نباید با اموری از این دست، مسائل اولیه‌ی جامعه که زیربنای همه‌ی جرم‌ها هستند، نادیده گرفته شوند، زیرا با بهبود شرایط اقتصادی، سبک زندگی و امید به زندگی در افراد بالا می‌رود و باعث کاهش جرم می‌شود.
باتوجه به موارد یاد شده در این گزارش به این موضوع پی می‌بریم که از عوامل ارتکاب معماری شهری، نورپردازی و استفاده از رنگ‌هایی است که در علم روانشناسی استفاده از چنین رنگ‌هایی باعث افسردگی می‌شوند. به همین جهت باید با زیباسازی شهر و ایجاد فضای‌های سبز باعث شادابی و افزایش روحیه‌ی افراد شد تا امید به زندگی افزایش یابد و وقوع جرم کاهش پیدا کند.
منبع: سلامت نیوز