بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
ستايش و سپاس بى قياس، خداوندِ زمين و آسمان را كه سلسله روز و شب وفا به شكر نعمتِ بى نهايتش ننمايد؛ و درود نامعدود، بر خورشيدِ اوج رسالت كه دقايقِ ساعات و سراسرِ اوقات عهده شكر مَحامدش را نشايد، و آل ولايت مآل او كه هر يك برج فلک امامت و ماه دو هفته مطلع هدايتند صلوات اللَّه عليهم باقيةً مستمرّةً ما دامت الشّهورُ و السّنين متواليةً متكرّرةً.
امّا بعد،
چنين روايت كرده مُعَلّى بن خُنَيس كه در روز نوروز [به] نزد منبع حقايق و دقايق امام جعفر صادق عليه‌السلام رفتم، فرمود: آيا مىدانى امروز چه روز است؟ گفتم: فداى تو شوم، روزى است كه عجمان تعظيم آن مىنمايند و هديه به يكديگر مىفرستند. فرمود به خانه كعبه سوگند كه بعاث آن تعظيم امرى قديم است، بيان مىكنم آن را براى تو تا بفهمى. گفتم: اى سيّد من، دانستن اين را دوستتر مىدارم از آنكه دوستان مرده من زنده شوند و دشمنان من بميرند.
پس فرمود: اى معلّى، نوروز روزى است كه خداى تعالى عهدنامه از ارواح بندگان خود گرفته كه او را بندگى نمايند و ديگرى را با او شريک نسازند و ايمان بياورند به فرستاده ها و حجّت‌هاى او و ائمّه معصومين عليهم السلام.
و [آن] اوّل روزى است كه آفتاب [در آن] طلوع كرده و بادى كه درختان را بارور مىسازد وزيده و خرّمى زمين آفريده شده، و روزى است كه كشتى نوح بر زمين قرار گرفته.
و روزى است كه خداى تعالى زنده گردانيد جماعتى را كه از بيم مرگ از شهر و ديار خود بيرون رفته بودند و چندين هزار كس بودند، پس اوّلًا حق تعالى حكم كرد ايشان را كه بميرند، بعد از آن زنده گردانيد.
و روزى است كه جبرئيل عليه‌السلام بر حضرت رسالت صلى الله عليه و آله و سلم نازل شد به وحى.
و روزى است كه آن حضرت بت‌هاى كفّار را شكستند، و همچنين حضرت ابراهيم عليه‌السلام در اين روز بت‌هاى كفّار را شكستند.
روزى است كه حضرت رسالت صلى الله عليه و آله و سلم امر فرمود ياران خود را كه با حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام بيعت إمارت نمايند.
و روزى است كه آن حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام را ميان جنّيان فرستاد كه بيعت از ايشان بگيرد.
و روزى است كه بار دوم اهل اسلام با اميرالمؤمنين عليه‌السلام بيعت كردند.
و روزى است كه آن حضرت در جنگ نهروان فتح كرد و به قتل رسانيد ذو الثَّديه را كه سركرده آن خوارج بود.
و روزى است كه قائم آل محمّد، يعنى حضرت صاحبالامر عليه‌السلام ظاهر مىشود.
و روزى است كه آن حضرت بر دجّال ظفر مىيابد و آن ملعون را در كناسه (كه محلّهاى است در كوفه) از گلو مىكشد.
و هيچ نوروزى نيست كه ما توقّع خلاصى از غم نداشته باشيم، زيرا كه اين روز به ما و شيعيان ما نسبت دارد، عجمان آن را حفظ كردهاند و شما ضايع كردهايد.
ديگر فرمود: يكى از انبيا سؤال از پروردگار كرد كه چگونه زنده گرداند آن جماعت را كه از ديار خود بيرون رفته و مرده بودند، پس وحى به آن نبى آمد كه آب بر ايشان بريز در روز نوروز كه اوّل سال فارسيان است، پس ايشان زنده شدند. و سى هزار كس بودند. و ازاينجهت آب ريختن در اين روز نوروز سنّت شده.
چنين گويد راوى كه گفتم: اى سيّد من، فداى تو شوم، آيا نمىآموزى به من نام روزها را به زبان فارسى؟ جواب فرمود كه: آنها روزى چند قديم از ماه‌هاى قديمند كه هر ماهى سى روز مىباشد و زياد و كم ندارد.
پس اوّل از هر ماهى «هرمزد» نام دارد، و اين نامى است از نام‌هاى خداى تعالى، در اين روز آدم عليه‌السلام آفريده شده، فارسيان مىگويند اين روز جهت آشاميدن [و] مُفرّحات و خوشحالى كردن خوب است، و ما مىگوييم:
روزى است مبارک و روز سرور و خرّمى است، با امرا و بزرگان در اين روز سخن بگوييد، و به مجلس پادشاهان داخل شويد، و حاجت‌هاى خود را بطلبيد كه ان‌شاءاللَّه برمىآيد، هركس در اين روز متولّد شود مبارک خواهد بود، در اين روز خريد و فروخت كنيد و تخم بكاريد و درخت بنشانيد و بناى عمارت و سفر بكنيد. به درستى كه روز خوبى است از براى همه كارها و از براى تزويج، هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد، و اگر چيزى گم شود پيدا مىشود ان‌شاءاللَّه.
دوم «بهمن»، روز خوبى است، خداى تعالى در اين روز از پهلوى آدم، حوّا را آفريد، و بهمن اسم فرشتهاى است موكّل بر حجاب‌هاى قدس و كرامت، فارسيان مىگويند: روز خوبى است، و ما مىگوييم روز مباركى است، تزويج كنيد و از سفرها در اين روز داخل خانه خود شويد، و در اين روز سفر كنيد و خريد و فروخت نماييد و حاجت‌ها بطلبيد از هر نوع باشد كه روزى پسنديده است، هركس در اوّل اين روز بيمار شود مرض او سبک خواهد بود، و اگر در آخر اين روز بيمار شود سنگين خواهد بود و بيم مردن در آن مرض هست.
سوم «ارديبهشت»، و اين نام فرشتهاى است موكّل بر بيمارى و شفا، فارسيان مىگويند: روزى سنگين است و ما مىگوييم روزى است بد كه نحوست آن مستمر است، پرهيز كنيد در آن روز از جميع حاجت‌ها و كارها و داخل مجلس سلطان مشويد و خريد و فروخت و تزويج نكنيد و حاجت نخواهيد، و كسى را تكليف قضاى حاجت خود مكنيد، و در آن روز خود را حفظ كنيد، و از اعمال سلطان پرهيز نماييد، و تصدّق كنيد به قدر امكان، به درستى كه هركس در اين روز بيمار شود بيم هلاک هست، اين روزى است كه بيرون كرد خداى تعالى آدم و حوّا را از بهشت، و لباس بهشت از ايشان كنده شد، هركس در اين روز سفر كند قُطّاع الطّريق به او برمىخورد البتّه.
چهارم «شهريور»، و اين نام فرشتهاى است كه بعد از خلق جواهر موكّل بر جواهر شد، و آن فرشته موكّل است به درياى فرنگ. فارسيان مىگويند روز پسنديدهاى است، و ما مىگوييم روزى مبارک است. در اين روز هابيل پسر آدم عليه‌السلام متولّد شده، خوب است از براى تزويج و شكار كردن در صحرا و دريا، و هركس در اين روز متولّد شود صالح و مبارک خواهد بود و مردم او را دوست خواهند داشت. امّا اين روز براى سفر خوب نيست، و هركس در اين روز سفر كند بيم قطّاع الطريق خواهد داشت و بلا و غم به او مىرسد، و هركس در اين روز بيمار شود زود شفا مىيابد إن‌شاءاللَّه.
پنجم «سفندارمذ»، و اين نام فرشتهاى است كه بر زمينها موكّل است، فارسيان مىگويند: روزى سنگين است، و ما مىگوييم روزى سنگين نحس بد است، قابيل پسر آدم در اين روز متولّد شد و او ملعون و كافر بود، برادر خود را كشت و تحصيل مصيبت براى مردم خود كرد، اجتناب كنيد در اين روز از جميع كارها كه روز شوم بسيار بدى است، هيچ حاجت مخواهيد و مجلس سلطان مرويد، و در خانه خود بنشينيد، و از حيوانات درنده و آلات بُرنده پرهيز كنيد.
ششم «خرداد»، و اين نام فرشتهاى است كه بر كوهها موكّل است، فارسيان مىگويند: روزى سبک است، و ما مىگوييم روزى است مبارک از براى تزويج و طلب حوايج و حركت و شكار در بَرّ و بحر و طلب معيشت و هر قسم حاجتى كه بوده باشد، و هركس در اين روز سفر كند به زودى مطلب يافته عود مىنمايد، پس سعى در هر حاجتى كه مىخواهيد بكنيد كه برمىآيد إن‌شاءاللَّه.
هفتم «مرداد»، و اين نام فرشتهاى است كه موكّل بر آدميان و روزى ايشان است، فارسيان مىگويند: روز خوبى است، و ما مىگوييم: روزى است بسيار مبارک جهت همه كارها، خصوص سعى در حوايج و بنا نهادن و درخت نشاندن [و بذر افشانى] و زراعت و شكار و دخول مجلس سلطان و سفر، اين كارها را بكنيد در اين روز كه از براى همه كارى خوب است.
هشتم «ديبا»، نامى است از نام‌هاى الهى، فارسيان مىگويند: روز خوبى است، و ما مىگوييم روزى است مبارک از براى طلب حاجت و خريد و فروخت [و شكار] و از براى سفر بد است، هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد به مجلس سلطان و غير سلطان برويد و حاجت بخواهيد كه بر مىآيد.
نهم «آذر»، نام فرشتهاى است موكّل به ترازوى قيامت، فارسيان مىگويند: روزى سبک است، و ما مىگوييم: روزى خوب، سبک، مبارک است، از اوّل تا آخر روز از براى سفر و جميع كارها، هركس در اين روز سفر كند مال بسيار به هم مىرساند و در آن سفر خوبى مىبيند، و هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد و در آن بيمارى بدى نمىبيند إن‌شاءاللَّه، طلب حوايج در اين روز بكنيد كه به اراده و توفيق الهى برمىآيد.
دهم «آبان»، نام فرشتهاى است كه به دريا و آب‌ها موكّل است. فارسيان مىگويند: روزى سنگين است، و ما مىگوييم: روز[ى] خوبى است براى همه چيز غير از دخول مجلس سلطان. در اين روز نوح عليه‌السلام متولّد شده، و هركس در اين روز متولّد شود فراخ‌روزى خواهد بود، و تنگى به او نمىرسد و نمىميرد تا هنگام پيرى و فقير نمىشود، و هركس در اين روز از پادشاه يا از ديگرى بگريزد گرفتار مىشود، و هركس چيزى گم كند مىيابد، روز خوبى است از براى خريد و فروخت و سفر، و هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد إن‌شاءاللَّه.
يازدهم «خَور»، نام فرشتهاى است موكّل به آفتاب. فارسيان مىگويند: روزى سنگين است مثل روز پيش، و ما مىگوييم روزى است كه شيث پسر آدم عليه‌السلام متولّد شد و حضرت رسالت صلى الله عليه و آله و سلم نيز در اين روز متولّد شده، از براى دخول مجلس سلطان و طلب حاجت از او خوب نيست، و از براى خريد و فروخت و سفر و جميع كارها خوب است، غير از ملازمت سلطان كه مخفى بودن از پادشاه در اين روز بهتر است، هركس در اين روز متولّد شود مبارک و فراخ‌روزى و دراز عمر خواهد بود و هرگز فقير نمىشود، پس طلب حاجت در اين روز بكنيد امّا از غير پادشاه.
دوازدهم «ماه»، نام فرشتهاى است موكّل به ماه، فارسيان مىگويند روز سبكى است «روزبه» نام اوست، و ما مىگوييم روز خوبى است پسنديده از براى هرچه مىخواهيد مثل روز يازدهم، هركس در اين روز متولّد شود صاحب عمر دراز خواهد شد، حوايج خود را بطلبيد و به مجلس سلطان در اوّل اين روز داخل شويد و در آخر روز داخل مشويد و طلب يارى از خداى تعالى بكنيد كه به اراده او حاجت‌ها برمىآيد.
سيزدهم «تير»، نام فرشتهاى است موكّل بر ستارگان، فارسيان مىگويند روز بسيار سنگين است، و ما مىگوييم روز نحس است كه نحوست آن مستمر است، از همه كارها پرهيز كنيد آن قدر كه توانيد و قصد هيچ كار مكنيد و اصلًا حاجت مخواهيد و داخل مجلس سلطان و غير سلطان مشويد تا توانيد، به درستى كه هيچ بازگشتى از بدى و توانائى بر نيكى نيست مگر به يارى خداى تعالى.
چهاردهم «جوش»، نام فرشتهاى است موكّل بر آدميان و چهارپايان. فارسيان مىگويند روزى سبک است، و ما مىگوييم روز خوبى است براى هرچه خواهند و ديدن شُرَفا و عُلما براى حاجت خواستن در اين روز خوب است، هركس متولّد شود صاحب كمال و ساعى در طلب علم خواهد بود و عمر او دراز مىشود و مال او در آخر عمر زياد مىشود و هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد إن‌شاءاللَّه.
پانزدهم «ديمهر» از اسماء الهى است، فارسيان مىگويند روزى سبک است، و ما مىگوييم روز[ى] خوبى است مبارک از براى هر كارى و هر حاجتى. امّا در اين روز اگر كسى متولّد شود گنگ خواهد بود يا الثغ – يعنى آن كه مخرج حرف سين ندارد و به عوض آن حرف ثا مىگويد -، در اين روز حاجت بخواهيد كه البتّه برمىآيد.
شانزدهم «مهر» نام فرشتهاى است موكّل به رحمت. فارسيان مىگويند روز سبک بسيار خوبى است، و ما مىگوييم روز بد نحسى است، حاجت مخواهيد و سفر مكنيد كه در اين روز هركس سفر كند هلاک مىشود، و هركس متولّد شود البتّه ديوانه خواهد بود، و هركس بيمار شود دور است كه نجات يابد، سعى كنيد در ترک طلب حاجت و حركت كه اگر حاجتى نادراً برآيد به مشقّت برمىآيد و بسا باشد كه مراد تمام نشود، پرهيز كنيد از همه كارها آن قدر كه توانيد و تصدّق كنيد.
هَفتْدهم «سروش» نام فرشتهاى است موكّل بر محافظت عالم و آن جبرئيل است عليه‌السلام فارسيان مىگويند روزى پسنديده سبک است ميانه در خوبى و بدى، و ما مىگوييم خوب است از براى هرچه خواهند موافق و پسنديده است جهت جميع حاجات، بطلبيد در آن روز هرچه خواهيد و تزويج كنيد و خريد و فروخت نماييد و زراعت كنيد و بناى تازه بنهيد و داخل مجلس سلطان و غير سلطان بشويد به درستى كه حاجت‌ها همه برمىآيد إن‌شاءاللَّه.
هيجدهم «رش»، نام فرشتهاى است موكّل به آتش. فارسيان مىگويند روز سبكى است، و ما مىگوييم پسنديده و خوب و مبارک است از براى سفر و زراعت و طلب حاجت و تزويج و هرچه خواهند، هركس دشمنى كند با دشمن خود در اين روز البتّه ظفر و غلبه مىيابد به قدرت اللَّه تعالى.
نوزدهم «فروردين»، نام فرشتهاى است موكّل به ارواح خلايق و قبض روح.
فارسيان مىگويند روزى سنگين است، و ما مىگوييم روزى پسنديده سبک خوب است از براى سفر و تزويج و طلب حاجت، هركس در اين روز دشمنى كند با دشمن خود ظفر مىيابد به قدرت اللَّه تعالى. [و براى هر كارى خوب است، و آن] روزى است كه اسحاق نبى عليه‌السلام متولّد شده، مبارک است براى هرچه خواهيد، و هركس در اين روز متولّد شود مبارک خواهد بود إن‌شاءاللَّه.
بيستم «بهرام»، نام فرشتهاى است موكّل به نصرت و شكست در جنگ‌ها. فارسيان مىگويند روزى سنگين است و ما مىگوييم پسنديده و خوب است جهت طلب حاجت و سفر و شروع در بناى تازه و تزويج و دخول مجلس سلطان و غير سلطان و روزى مبارک است.
بيست و يكم «رام»، نام فرشتهاى است موكّل به شادى و سرور. فارسيان مىگويند روزى خوب و مبارک است و ما مىگوييم روز نحسى است كه نحوست آن مستمرّ است، روز ريختن خون است، پرهيز كنيد آن قدر كه توانيد از همه كارها و طلب حاجت مكنيد و نزاع با دشمنان خود مكنيد، هركس در اين روز متولّد شود فقير و محتاج خواهد بود اكثر اوقات و هركس در اين روز سفر كند نفعى نخواهد برد و بيم آن هست كه بلايى به او برسد.
بيست و دوم «باد»، نام فرشتهاى است موكّل بر بادها. فارسيان مىگويند روزى سنگين است و ما مىگوييم پسنديده و خوب است براى هر كار خواهند، حاجت‌ها طلب كنيد كه روز خوبى است جهت هر كار خصوص خريد و فروخت، و تصدّق در اين روز ثواب عظيم دارد، هركس در اين روز متولّد شود مبارک و محبوب قلوب مردم خواهد بود، و هركس بيمار شود به زودى شفا مىيابد، و هركس سفر كند نفع مىبرد و به سلامت و عافيت زود عود مىنمايد، و هركس داخل مجلس سلطان شود به هر مقصد كه دارد مىرسد.
بيست و سوم «ديبدين»، نام فرشتهاى است موكّل به خواب و بيدارى. فارسيان مىگويند روز سبكى است و ما مىگوييم روز پسنديدهاى است، يوسف عليه‌السلام در اين روز متولّد شده، خوب است به جهت همه كار و حاجت و هرچه خواهند خصوص تزويج و همه خريد و فروختها و داخل مجلس سلاطين شدن و حاجت خواستن، هركس در اين روز متولّد شود مبارک و صالح خواهد بود و هركس سفر كند غنيمت و خير مىيابد إن‌شاءاللَّه.
بيست و چهارم «دين»، نام فرشتهاى است موكّل به سعى و حركت. فارسيان مىگويند روز سبک خوبى است و ما مىگوييم روزى نحس و شوم است، فرعون عليه‌اللعنه در اين روز متولّد شده، روز تنگ تيره اى است، پرهيز كنيد از هر كار آن قدر كه توانيد، هركس در اين روز متولّد شود در سفر مىميرد يا كشته مىشود يا غرق مىگردد و مدّت عمر غمگين و اندهناک و تيره‌روزگار خواهد بود و توفيق خير نمىيابد، و هركس در اين روز بيمار شود بيمارى او دراز مىكشد و در اين روز اميد رسيدن به مقصود نيست اگرچه كمال سعى نمايند.
بيست و پنجم «ارْد»، نام فرشتهاى است موكّل بر جنّ و شياطين. فارسيان مىگويند روزى سنگين است و ما مىگوييم روزى نحس بدى است، روزى است كه هفت نوع بلا به اهل مصر رسيد، روزى است كه بلاى اين روز سخت مىباشد، هركس بيمار شود شفا نمىيابد، و هركس سفر كند برنمىگردد [و سودى مىبرد]، هيچ حاجت در اين روز مطلبيد و حفظ كنيد خود را و شروع در هيچ كار مكنيد.
بيست و ششم «أشتاد»، نام فرشتهاى است كه وقت ظهور دين مخلوق شده. فارسيان مىگويند روز خوبى است و ما مىگوييم روزى مبارک است، در اين روز موسى عليه‌السلام درياى مصر را شكافت، همه كارها در اين روز خوب است غير از تزويج و سفر، اجتناب كنيد از اين دو كار كه هركس در اين روز تزويج كند به جدايى مىكشد و هركس سفر كند خير نمىبيند و برنمىگردد، و تصدّق كنيد كه منفعت اين روز را زياد مىگرداند و مضرّت را دفع مىكند إن‌شاءاللَّه.
بيست و هفتم «آسمان»، نام فرشتهاى است موكّل بر آسمانها. فارسيان مىگويند روز پسنديده[اى] است و ما مىگوييم روزى پسنديده و خوب است جهت هر حاجت و هرچه خواهند، هركس در اين روز متولّد شود صاحب حُسن و جمال و ملاحت خواهد بود، خوب است از براى بنا و زراعت و خريد و فروخت و دخول مجلس سلطان، هرچه خواهيد بكنيد و سعى در حاجت‌هاى خود بنماييد.
بيست و هشتم «رامياد»، نام فرشتهاى است موكّل به حكم ميان خلق. فارسيان مىگويند روز سنگين نحسى است و ما مىگوييم روزى مبارک است، يعقوب عليه‌السلام در اين روز متولّد شده، براى سفر و جميع حاجت ها خوب است، هركس در اين روز متولّد شود فراخ‌روزى و محبوب در نظر مردم [و خانوادهاش] خواهد بود و احسان ازو به ايشان مىرسد، امّا غم و اندوه به او مىرسد و در آخر عمر كوفتناک مىشود و بيم آن هست كه چشم او ضايع شود.
بيست و نهم «مهر اسفند»، نام فرشتهاى است موكّل بر فضاهاى در خانه و اوقات و عقول و چشم‌ها و گوش‌ها. فارسيان مىگويند روز خوبى است و ما نيز مىگوييم پسنديده و خوب است براى هر حاجتى از هركس غير نويسندگان كه ايشان را هيچ كار در اين روز خوب نيست، هركس در اين روز بيمار شود به زودى شفا مىيابد و هركس سفر كند مال پيدا مىكند [جز نويسنده كه براى او خوب نيست] بنده[اى] كه در اين روز بگريزد و چيزى كه گم شود به زودى يافت مىشود.
سىام «نيران»، نام فرشتهاى است موكّل بر ادوار آسمان و زمان. فارسيان مبارک مىدانند و ما مىگوييم روزى پسنديده خوب است براى همه چيز، اسماعيل عليه‌السلام در اين روز متولّد شده، خريد و فروخت و زراعت و درخت نشاندن و تزويج و بنا نهادن و همه كار خوب است، هركس بيمار شود به زودى شفا مىيابد إن‌شاءاللَّه. حضرت اميرالمؤمنين عليه‌السلام فرموده هركس در اين روز متولّد شود حكيم [و حكيم] و راستگو و مبارک و وفادار خواهد بود و كار او بلند مىشود و هركس بنده[اى] از او بگريزد يا چيزى گم كند به زودى مىيابد إن‌شاءاللَّه
تمام شد شرح حديث، و چون محقق طوسى بعضى از مضامين اين حديث را نظم نموده به ذكر آن اختتام مى پذيرد:
به قول جعفر صادق خلاصه سادات ز ماه فارسيان هفت روز مذموم است
نخست روز سوم، باز پنجم، و پس از آن چه روز سيزدهم، روز شانزدهم شوم است
دگر ز عُشر سوم بيست و يک، چو بيست و چهار چه بيست و پنج كه آن هم به نحس مرقوم است
به جز عبادت كارى مكن درين ايّام اگرچه نيک و بدت همچو رزق مقسوم است
وليک چهارم و هشتم سفر مكن زنهار كه خوف هلک در اين هر دو نصّ محتوم است
به روز پانزدهم پيش پادشاه مرو اگرچه سنگ دالش بر تو نرم نيز چون موم است
گريز نيز در اين روز ناپسند آمد كه ره مخوف و هواى خلاص مسموع است
مكن دوازدهم با كسى مناظره [اى] كه در خصومت اين روز صلح معدوم است
[ز روزهاى گزيده همين چهار آنگه در اين حوائج در سلک نحس محطوم است]
ملا محسن فیض کاشانی