نخستین پیامبر اوالوالعزم که خداوند او را با کتاب و شریعت به سوى مردم آن زمان مبعوث کرد. کتاب آسمانى او «صحف» نام داشت. از وقایع معروف عصر او وقوع «طوفان نوح» است.
از آدم تا نوح
یکی از بشارت‌های آدم(ع) به مردم عصرش، بشارت به آمدن حضرت نوح(ع) بود. آنها را مخاطب قرار می‌داد و می‌فرمود: «ای مردم! خداوند در آینده پیامبری به نام نوح(ع) مبعوث می‌کند، او مردم را به سوی خدای یکتا دعوت می‌نماید ولی قوم او، او را تکذیب می‌کنند و خداوند آنها را با طوفان شدید به هلاکت می‌رساند. من به شما سفارش می‌کنم که هر کس از شما زمان او را درک کرد، به او ایمان آورده و او را تصدیق کند و از او پیروی نماید، که در این صورت از غرق شدن در طوفان، مصون می‌ماند.»
پس از حضرت آدم، شیث(ع) به جای پدر نشست، و آیین پدرش آدم(ع) را به مردم می‌آموخت و آنها را به دین خدا فرا می‌خواند، و به آنها بشارت می‌داد که: «پس از مدتی خداوند از ذریه من پیامبری را به نام نوح(ع) مبعوث می‌کند. او قوم خود را به سوی خدا دعوت می‌نماید، قومش او را تکذیب می‌کنند و خداوند آنها را با غرق کردن در آب به هلاکت می‌رساند.»
بین آدم تا نوح، ده یا هشت پدر به ترتیب ذیل، واسطه وجود داشته است:
۱. شیث
۲. ریسان (انوش)
۳. قینان
۴. آحیلث
۵. غنمیشا
۶. ادریس که نام دیگرش، اخنوخ و هرمس است.
۷. برد
۸. اخنوخ
۹. متوشلخ
۱۰. لمک که نام دیگرش ارفخشد است.[۱]
لمک یا ارفخشد نام پدر نوح(ع) است.
نام‌های نوح
قرآن کریم حضرت نوح را «ناصحِ امین، «عبدشَکُور» و «عبد غَفّار» معرفی می‌کند.
رسالت
حضرت نوح علیه‌السلام در جوانی به کار نجاری اشتغال داشت. قوم نوح بت‌پرست بودند و او از این احوال آزرده بود تا این که در چهل‌سالگی از سوی خداوند به رسالت مبعوث گردید. از آن هنگام پیوسته قومش را به عبادت و پرستش خدای یکتا دعوت می‌نمود و از پرستش بت‌ها نهی می‌کرد و از عذاب روز بزرگ برحذرشان می‌داشت.
به تصریح قرآن کریم، حضرت نوح علیه‌السلام به مدت ۹۵۰ سال قومش را به خداپرستی دعوت کرد و در رسالت خود شکیبایی و استقامت می‌ورزید. با این همه، جز عده کمی به او ایمان نیاوردند.
اَشراف خودکامه، که دارای روح شیطانی بودند، ضلالت و گمراهی خود را به نوح نسبت دادند؛ ولی آن حضرت با ادب و متانت می‌فرمود:«من و گمراهی؟ من فرستاده‌‌ای از جانب پروردگار جهانیانم که پیام‌های الهی را به شما ابلاغ می‌کنم.»اما قوم حضرت نوح اعتراض می‌کردند که او فردی معمولی و عادی است و می‌گفتند:«خدا باید فرشته‌ای را به پیامبری بفرستد.» آنها با تکبر و خودبرتربینی او را دروغ‌زن و دیوانه می‌خواندند و پیروان او را یک مشت اراذل و اوباش برمی‌شمردند.
آنگاه قومش را به آمدن عذاب الهی تهدید کرد اما آنها به انکار و لجاجت و عناد ادامه دادند تا آنکه نوح نومید شد و نفرین کرد؛ خداوند نیز دعای او را مستجاب کرد و به وی فرمود که کشتی بزرگی بسازد.
نوح علیه‌السلام پس از سالها تلاش برای هدایت مردم، دستور یافت تا کشتی بسازد. او در شهر کوفه به ساختن کشتی بزرگی پرداخت، و خداوند به او وحی فرمود که نشانه عذاب و طوفان، جوشیدن آب از تنور است: حَتَّی إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ قُلْنَا احْمِلْ فِیهَا مِنْ کُلِّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَأَهْلَکَ إِلاّ مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ آمَنَ وَمَا آمَنَ مَعَهُ إِلاّ قَلِیلٌ هود/۴۰ ؛ تا وقتی که فرمان در رسید و تنور فوران کرد… .
بعضی از مفسرین و مورخین، آیه فوق را به فوران آب از تنور خانه نوح تفسیر کرده‌اند و گفته‌اند، این همان تنوری بوده که حضرت حوا آن را برای پختن نان ساخته و تا زمان نوح باقی بوده است(۱). عده‌ای دیگر از مفسرین، تنور را کنایه از «سطح زمین» بیان کرده‌اند؛ یعنی زمین فوران کرد(۲). از امام علی علیه‌السلام روایت شده که تنور به معنای فجر است؛ یعنی نور فجر به عنوان علامت طوفان، ظاهر شد.
احتمالاً طوفان با فوران یا نزول سه آب آغاز شد:
۱. فوران آب گرم و جوشان از آب‌فشان‌های زمین: وَفَارَ التَّنَّورُ… .
۲. بارش باران سیل‌آسا از آسمان: فَفَتَحْنَا أَبْوَابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ قمر/۳. فوران آب از چشمه‌های زمین: وَ فَجَّرْنَا الارْضَ عُیُونًا فَالْتَقَی الْمَاءُ عَلَی أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ قمر/۱۲.
نمونه چنین فورانی، آب‌فشان‌ها و چشمه‌های آب گرمی است که در فواصل معین، آب از آن با شدت به خارج فوران می‌کند .این چشمه‌ها در سراسر جهان دیده می‌شوند. به عنوان نمونه آب‌فشان معروف پارک ملی یلواستون در ایالت وایومینگ آمریکا است که در هر ساعت یک بار فوران می‌کند.
در هر حال، آب بسیاری که برای توفانی مقدر بود، به هم برآمد: فَالْتَقَی الْمَاءُ عَلَی أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ قمر/۱۲. به این ترتیب همه کره زمین را آب فراگرفت.
لنگرگاه کشتی نوح کجا است؟
در یکی از آیات قرآن آمده است: وَقِیلَ یَا أَرْضُ ابْلَعِی مَائَکِ وَ یَا سَمَاءُ أَقْلِعِی وَغِیضَ الْمَاءُ وَ قُضِیَ الَامْرُ وَ اسْتَوَتْ عَلَى الْجُودِیِّ هود/ ۴۴؛ و گفته شد: ای زمین! فرو خور آب خویش، و ای آسمان! بایست و مبار بیش از این، و (آن گاه) آب کاسته شد و عذاب به پایان رسید و کشتی بر کوه جودی قرار گرفت.
جودی، به هر کوه و زمین سخت اطلاق می‌شود. در بعضی از تفاسیر، به کوهی در موصل (یکی از شهرهای عراق) اطلاق شده که به ارمنستان منتهی می‌شود و به آرارات موسوم است.(۳). تورات، محل فرود کشتی نوح را کوه‌های آرارات ذکر کرده است(۴) که «ماسیس» نام دارد و در اَرمنستان واقع شده است.
از شهرهای عمده‌ای که در دامنه کوه آرارات قرار دارد، نخجوان است. عده‌ای نام این شهر را با ماجرای سفینه نوح مرتبط دانسته‌اند؛ زیرا در زبان ارامنه «نَخ» به معنای کشتی و «جوان» به معنای جایگیر است. آنها معتقدند که حضرت نوح علیه‌السلام بعد از طوفان در این شهر جای گرفت و به قولی دیگر، نوح نبی علیه‌السلام در این شهر مدفون است و قبر همسرش نیز در مرند بر سر راه تبریز است.(۵)
خبرنگار افتخاری، مسعود عباسی جامد
پی‌نوشت‌ها:
۱. تفسیر المنار،چاپ مصر،رشید رضا،ص ۷۵.
۲. تفسیر انوار التنزیل، قاضی بیضاوی، ج ۱،ص ۴۶۸ .
۳. تفسیر مجمع البیان علامه طبرسی، ج ۵ ، ص ۱۶۵.
۴. تورات؛ سفر پیدایش ۸ : ۴.
۵. دایرةالمعارف اسلامی ، ج۱ ، ص ۲۷۸.
حضرت نوح علیه‌السلام نخستین پیامبر اولوالعزم بود که خداوند او را با کتاب و شریعت مبعوث فرمود. شریعت و کتاب او نخستین شریعت و کتابی بود که مشتمل بر قوانین و احکام الهی بوده است. حضرت نوح دومین پدر نسل کنونی انسان است و بجز آدم و ادریس که قبل از او بودند، نسبت سایر پیغمبران الهی به او منتهی می‌گردد. نام همسر وی «والیه» و گناه او این بود که در نزد قوم خود، نوح علیه‌السلام را مجنون معرفی کرد.
نام پسران او حام و سام و یافث و نام پسر گناهکارش که در هنگام طوفان نوح غرق شد، کنعان بود.
به تصریح قرآن کریم، حضرت نوح علیه‌السلام به مدت ۹۵۰ سال قومش را به خداپرستی دعوت کرد. او اولین پیامبری است که در زمانش عذاب طوفان بر منکران و مشرکان فرود آمد.
در قرآن کریم داستان نوح به تفصیل بیان شده است. (مفصل‌تر از همه در سوره هود آیه ۲۵ ببعد و سوره نوح.)
به تصریح قرآن، قوم نوح بت‌پرست بودند و او را می‌آزردند؛ اما نوح در رسالت خود شکیبایی و استقامت می‌ورزید و مردم را به توحید دعوت می‌کرد. با این همه، هیچ کس جز عده کمی به او ایمان نیاورد. آنگاه قومش را به آمدن عذاب الهی تهدید کرد اما آنها به انکار و لجاجت و عناد ادامه دادند تا آنکه نوح نومید شد و نفرین کرد؛ خداوند نیز دعای او را مستجاب کرد و به وی فرمود که کشتی بزرگی بسازد.
هنگام نزول عذاب، نوح به همراه پیروان اندک خود سوار کشتی نوح شد. همه مشرکین در این طوفان غرق شدند، سرانجام عذاب الهی به پایان رسید و کشتی نوح بر کوه جودی قرار گرفت.
عمر نوح بسیار طولانی بود، به طوری که در ادبیات عربی و فارسی ضرب‌المثل شده است. در تاریخ و روایات، عمر او بین هزار تا دو هزار و هشتصد سال (۱۰۰۰، ۱۴۵۰، ۱۴۷۰، ۲۳۰۰، ۲۵۰۰ و ۲۸۰۰ سال) نقل شده است که از این مدت، ۹۵۰ سال را به رسالت و پیامبری مشغول بود.
مطابق اخبار و تواریخ، قبر حضرت نوح علیه‌السلام در نجف و در کنار قبر امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام قرار دارد که در زیارت‌نامه‌ی امام علی نیز به آن اشاره شده است.
منابع:
باشگاه اندیشه
تاریخ الانبیاء، رسولی محلاتی، ج ۱، ص ۴۱، اعلام قرآن، خزائلی، ص ۶۴۱، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی ج ۲ ص ۲۷۷.
ماهنامه سروش وحی، دی ۱۳۸۲، شماره ۹.
http://daneshnameh.roshd.ir