به مناسبت روز جهانی موزه‌ها
سیناپرس – بیست و هشتم اردیبهشت‌ماه برابر با هجدهم ماه می میلادی از سوی شورای جهانی موزه‌ها یا ایکوم به عنوان روز جهانی موزه نامگذاری شده است. در این روز بازدید از موزه‌ها رایگان بوده و تلاش می‌شود ارتباط بیشتری بین اقشار جامعه و موزه‌ها برقرار شود.
موزه‌ها با کارکردهای متعدد و حوزه‌های گسترده تحت پوشش خود؛ سهمی مهم در ارتقا و حفظ دانش و فرهنگ بشری ایفا می‌کنند. در حقیقت موزه‌ها را می‌توان پلی بین جامعه و حوزه‌های مختلف علوم، طبیعت، تاریخ، هنر و فرهنگ محسوب کرد که موجبات ارتباط بی‌واسطه توده‌های مردم و موضوعات فوق را فراهم می‌کنند. شاید جامع‌ترین تعریف در این حوزه از سوی شواری بین‌المللی موزه ارائه شده است که بر اساس آن: موزه، موسسه‌ای دائمی و فاقد اهداف مادی و در خدمت تمامی افراد جامعه است که هدف آن تحقیق در آثار و شواهد انسان، محیط زیست و زندگی وی، جمع‌آوری آثار، حفظ و بهره‌برداری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار و افراد جامعه از طریق نمایش آنها است.
موزه، مؤسسه‌ای دائمی و فاقد اهداف مادی و در خدمت تمامی افراد جامعه است که هدف آن تحقیق در آثار و شواهد انسان، محیط زیست و زندگی وی، جمع‌آوری آثار، حفظ و بهره‌برداری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار و افراد جامعه از طریق نمایش آنها است.
اگرچه موزه به شکل فعلی آن یک مفهوم مدرن محسوب می‌شود اما ریشه این مفهوم را باید در یونان باستان جستجو کرد که در شهر آتن عبادتگاهی با هدف تکریم و پرستش موزها یا الهه‌گان هنر و صنعت ساخته شده بود. در حقیقت واژه موزه از یک کلمه یونانی که ریشه در الهه‌های سه‌گانه صنعت و هنر دارد گرفته شده است. این الهه‌ها در افسانه‌های یونانی موزها نام داشتند.
بر اساس شواهد باستان‌شناسی، نخستین بار در بابل باستان پادشاهی به نام نابونید اقدام به حفاری یک محوطه تاریخی کرده و سپس اشیاء کشف شده در این عملیات را به نمایش گذاشت. در طول تاریخ چند هزار ساله تمدن بشری، انسان همواره نسبت به کسب اطلاع از زندگی گذشتگان کنجکاو بوده و برای آثار تاریخی و باستانی؛ ارزشی بسیار قائل می‌شد. این موضوع به ویژه در اواخر قرون وسطی و با شکل‌گیری طبقات اشرافی و ظهور هنرمندانی نامی همچون میکل آنژ و لئوناردو داوینچی، روندی شدیدتر گرفته و تب گرداوری عتیقه‌جات و داشتن مجموعه‌های خصوصی افزایش یافت.
یکی از انواع مهم و در حقیقت شالوده دنیای موزه‌ها، موزه‌های باستان‌شناسی و تاریخ هستند. امروزه این موزه‌ها آخرین پناهگاه آثار تاریخی و ایستگاه آخر سفر طولانی آنها از اعماق تاریخ تا مقابل دیدگان بازدیدکنندگان محسوب می‌شوند. در حقیقت فلسفه پیدایش موزه در قرون جدید همین حفاظت و صیانت از آثار تاریخی و میراث فرهنگی است. در موزه‌ها شما می‌توانید سیر تکامل بشریت را از مراحل نخستین آن تا دوران معاصر به صورت زنجیروار دنبال کنید. موزه‌داران با ایجاد سیستم‌های حفاظتی از آثار باستانی و اشیاء تاریخی باید همزمان رضایت خاطر بازدیدکنندگان را هم فراهم کنند و در کنار این موارد در حالت ایده‌آل که متأسفانه موزه‌های ایران هنوز با آن فرسنگ‌ها فاصله دارد، با ایجاد شرایط مناسب و ثابت رطوبت، دما و نور عمر مفید این اشیا را افزایش داده و در کنار آن با کمک باستان‌شناسان نسبت به تاریخ‌یابی و تفسیر کاربری و تکنیک‌های به کار رفته در این آثار و ارائه و معرفی آنها به بازدیدکنندگان اقدام نمایند. فعالیت موزه‌های دنیا بر اساس قوانین سازمان جهانی موزه‌ها (ایکوم) تعریف می‌شود. روز ۱۸ می برابر با بیست و هشتم اردیبهشت نیز از سوی این سازمان به عنوان روز جهانی موزه‌ها نامگذاری شده و از سال ۱۹۷۷ میلادی تاکنون همه‌ساله در سراسر دنیا در این روز خاص، موزه‌ها مورد توجه و تکریم قرار می‌گیرند. در ایران نیز بر اساس اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، به مناسبت روز جهانی موزه و هفته میراث فرهنگی، روز پنجشنبه ۲۸ اردیبهشت بازدید از موزه‌های سراسر کشور رایگان است.
بر اساس تعریف سازمان ایکوم انواع موزه‌ها را می‌توان به این گونه دسته‌بندی کرد:
موزه‌های ملی، محلی، استانی، منطقه‌ای، سایت موزه‌ها، اكوموزه‌ها، موزه‌های تخصصی و موزه‌های شخصی.
البته از نظر کارکرد و موضوعات به نمایش درآمده در موزه‌ها نیز می‌توان این مراکز را در دسته‌بندی متفاوتی گنجاند که از آن جمله می‌توان به موزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی، موزه‌های مردم‌شناسی، موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی، موزه‌های سلاح (جنگی)، موزه‌های اندیشمندان و … اشاره کرد.
موضوعی که باید کمی بیشتر نسبت به آن توجه داشت، عدم وجود فرهنگ موزه‌گردی در خانواده‌های ایرانی است. بر اساس آمارهای موجود به نظر می‌آید هنوز فرهنگ بازدید از موزه‌ها و آثار تاریخی در سبد تفریحات خانواده ایرانی جای خود را پیدا نکرده است و این واقعیت تلخ در حالی به چشم می‌خورد که کشور ما از نظر دارا بودن موزه‌های متنوع و گوناگون و به ویژه آثار باستانی و تاریخی جزو چند کشور قدیمی و بسیار غنی جهان به شمار می‌رود. موزه‌ها فضائی بسیار عالی برای گذراندن اوقات فراغت خانواده محسوب شده و اعضای مختلف خانواده می‌توانند در کنار یکدیگر از فضای سالم و آموزنده موزه‌ها بهره برده و بر آگاهی، دانش و اطلاعات خود بیفزایند.
گزارش: احسان محمدحسینی