برای اینکه از جایگاه شهروندی نگاهی گذرا به چارچوب‌های حقوقی ذیربط انجام شود، خالی از لطف نیست که اقشار مختلف جامعه مواد منشور حقوق شهروندی در بخش حق رفاه و تأمین اجتماعی را مرور کنند تا حداقل بار دیگر یادآوری شود که حاکمیت بر اساس قوانین مختلف موجود در کشور اذعان به چه حقوقی برای مردم در این حیطه کرده و متعهد شده که تحقق آن حقوق را رعایت کند. فعالان مدنی می‌توانند مبتنی بر همین تعهدات حاکمیت، ارزیابی کنند که تا چه اندازه این گزاره‌های زیبا رعایت می‌شود و تا چه اندازه بین این جملات زیبا با عملکرد‌ها فاصله است و هنوز ایرانیان زیادی از عدم رعایت حقوق خود در این حوزه رنج می‌برند و….
در تقویم مناسبت‌های ملی ایران، امروز، به حوزه بهزیستی و تأمین اجتماعی اختصاص داشت. طبیعتاً در چنین روزی از نهادهای مسئول حمایت‌های اجتماعی که همه اقشار جامعه به ویژه افراد آسیب‌پذیر را باید تحت حمایت قرار دهند، انتظار می‌رفت که جدید‌ترین دستاوردهای خود و طرح‌ها و برنامه‌های آتی را به جامعه معرفی کنند و نشان دهند که در جهت رفع چالش‌ها و مشکلات موجود مردم بسیار مصمم و مبتنی بر برنامه حرکت می‌کنند.
تعریف بیمه‌شده
براساس قانون و مقررات تأمین اجتماعی هر کارگری که برای کارفرمایی کار می‌کند و از او حقوق یا دستمزد (نقدی یا غیرنقدی) دریافت می‌کند اگر مشمول سایر قوانین بیمه‌ای کشور نباشد، مشمول قانون تأمین اجتماعی است و از زمانی که تحت پوشش قرار گیرد بیمه‌شده محسوب می‌شود. بنابراین بیمه‌شده به کسی اطلاق می‌شود که رأساً مشمول مقررات تأمین اجتماعی بوده و با پرداخت مبالغی به عنوان حق بیمه، حق استفاده از مزایای مقرر در این قانون را دارد.
حقوق بیمه‌شدگان
حقوق بیمه‌شدگان ناشی از تکالیف و تعهداتی است که بر پایه قانون و مقررات تأمین اجتماعی بر عهده سازمان تأمین اجتماعی قرار گرفته است برخی از این حقوق به شرح زیر است:
• هر کارگری (که مشمول قانون تأمین اجتماعی باشد) حق دارد از اولین روز اشتغال به کار، تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار گیرد و می‌تواند از سازمان تأمین اجتماعی احقاق این حق را در چارچوب اختیارات قانونی سازمان درخواست نماید.
• بیمه‌شدگان حق دارند به قوانین ومقررات و دستورالعمل‌هایی که حقوق و تکالیف آنان را نسبت به سازمان تأمین احتماعی بیان می‌کند دسترسی داشته باشند. دراین زمینه سازمان تأمین اجتماعی باید ضمن ارائه اطلاعات مناسب ابهامات موجود در آن‌ها را نیز برطرف نماید.
• بیمه‌شدگان حق دارند در ازای ایام اشتغال و پرداخت حق بیمه از مزایای مقرر در قانون (تعهدات سازمان) مانند بیمه حوادث، بیماری‌ها، بارداری، غرامت دستمزد ایام بیماری وبارداری، بازنشستگی، از کارافتادگی، فوت و… برخوردار شوند. بنابراین سازمان مکلف است با تشکیل پرونده انفرادی برای هریک از بیمه شدگان در گرد آوری و نگهداری سوابق آنان تلاش لازم را بعمل آورد.
• بیمه‌شدگان و افراد تحت تکفل آنان حق دارند متناسب با نیاز خود از خدمات درمانی سازمان تأمین اجتماعی برخوردار شوند. این خدمات صرفاً تابع نیاز آن‌ها است و سازمان نمی‌تواند خدمات درمانی قابل ارائه به هر بیمه‌شده را با میزان حق بیمه پرداختی او مرتبط نماید.
• تعهدات سازمان تأمین اجتماعی در قبال هر بیمه‌شده مشروط به تداوم اشتغال او در کارگاه مشمول قانون است اما اگر برای بیمه‌شده‌ای که تحت پوشش قرار گرفته برای مدتی از طرف کارفرما حق بیمه پرداخت نشود سازمان تأمین اجتماعی نمی‌تواند تعهدات خود و حقوق بیمه‌شده را نادیده بگیرد. (در این موارد سازمان ضمن انجام تعهدات خود به بیمه‌شده حق بیمه یادشده را از کارفرما وصول می‌نماید)
• بیمه‌شدگان حق دارند درصورتی که برخی از تصمیمات، مصوبات یا عملکرد سازمان تأمین احتماعی موجب تضییع حقوق قانونی آنان شود، ابطال آن و احقاق حق خود را از دیوان عدالت اداری بخواهند.
• بیمه‌شدگان حق دارند به هنگام تغییر شغل یا جابحایی محل اشتغال آنان از شعبه تأمین اجتماعی بخواهند که سوابق بیمه‌ای آنان را به طور یکجا در شعب واقع در آخرین محل اشتغال گردآوری و نگهداری نماید. سازمان تأمین احتماعی مکلف به پذیرش این درخواست‌ها بوده و در صورتی که در این جابجایی‌ها به سوابق بیمه‌شده لطمه‌ای وارد شود مسئول می‌باشد.
• بیمه‌شدگان حق دارند در صورتی که سوابق آنان نزد سازمان تأمین اجتماعی منجر به ایجاد مزایای قانونی نزد سایر سازمان‌ها و مؤسسات (مانند بانک‌ها) یا احقاق حقوق از دست رفته آنان می‌شود گواهی این سوابق را از شعب تأمین اجتماعی تقاضا نمایند.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی تأمین اجتماعی