میثم لطفی
بر خلاف آنچه تاکنون فکر می‌کردید، ذهن شما هم می‌تواند مانند رایانه شخصی یا گوشی هوشمند شما هک شود. فناوری به گونه‌ای پیشرفت کرده است که به دانشمندان امکان می‌دهد ذهن مردم را بخوانند و حتی به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که فرد تصمیم جدید بگیرد و اعمالی که نمی‌خواست را انجام دهد. این اتفاق همان داستانی است که سال‌ها قبل در فیلم‌های علمی-تخیلی دیده بودیم و هم‌اکنون دانشمندان ادعا می‌کنند در واقعیت به این نقطه رسیده‌اند تا بتوانند ذهن انسان‌ها را بخوانند و حتی برای آن مسیر مشخص کنند. این مسأله به قدری اهمیت دارد که ضمن انتشار خبر مربوط به یافته علمی دانشمندان امریکایی، طی هفته گذشته تمام شبکه‌های تلویزیونی این کشور به مسأله مذکور پرداختند و مردم را در جریان این اتفاق قرار دادند. «مورگان فریمن»، بازیگر و کارگردان مشهور امریکایی که مجری یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های تلویزیون این کشور محسوب می‌شود طی برنامه‌ای که در این خصوص صحبت می‌کرد، توضیح داد: «ما در دنیای داده‌ها زندگی می‌کنیم. یک روز در آینده نزدیک فرا می‌رسد که متوجه می‌شویم افکار درونی دیگر به ما متعلق نیستند و دیگران هم می‌توانند به آنها دسترسی داشته باشند.»
آرزویی به نام خواندن فکر
خواندن فکر افراد مختلف همیشه به فناوری نیاز ندارد، چرا که «مارک سالم»، یکی از روانشناسان نیویورک می‌تواند با استفاده از نشانه‌های فیزیکی کوچک در زبان بدن نیز افکار فرد را براحتی بخواند. او طی مصاحبه جدید خود با نشریه «لایوساینس» توضیح داد: «خاریدن بینی به معنای این است که فرد دروغ می‌گوید و دیگر اعمالی که انجام می‌دهیم هر کدام یک معنی دارد.» این روانشناس زمانی که قصد دارد افکار یک نفر را بخواند به‌دنبال چیزی موسوم به «بسته‌ای از سیگنال‌ها» می‌گردد که همه معانی را در اختیارش می‌گذارند؛ او چندی پیش در یک برنامه زنده تلویزیونی نشان داد که چطور افکار فرد را می‌خواند و مطلع می‌شود که از بین تعداد زیاد کارت‌های بازی، هر فرد یکی از آنها را انتخاب می‌کند و البته پیش از آنکه فرد انتخاب کند دکتر «سالم» کارت مربوطه را اعلام می‌کرد.
ولی نکته مهم اینجاست که فناوری هم‌اکنون می‌تواند دسترسی مستقیم‌تر و کامل‌تر به مغز افراد ایجاد کند. «فلیپ لاو» یکی از بزرگ‌ترین مخترعان و عصب‌شناسان امریکایی موفق به ساخت یک سیستم مانیتورینگ قابل حمل مغز شده است که با نام iBrain شناخته می‌شود و قادر است تمام فعالیت‌های الکتریکی مغز را زیر نظر بگیرد و همه اقدامات آن را تحلیل کند. به گفته دکتر لاو، افرادی که به انواع مختلف فلج مبتلا شده‌اند فعالیت‌های مغزی کاملاً سالمی دارند و این سیستم مانیتورینگ می‌تواند نشان دهد که چه بخشی از مغز آنها بدرستی کار نمی‌کند و با چه روش پزشکی می‌توان بیماری آنها را درمان کرد.
گفتنی است سیستم iBrain قادر است شبیه به یک دست مجازی در مغز بیمار عمل کند و نتایج حاصل از هرگونه اعمال و تغییر رفتار خود را روی نمایشگر رایانه نشان دهد. «فلیپ لاو» در این خصوص گفت: «به کمک دستگاه iBrain می‌توان زبان مغز را به زبان انگلیسی ترجمه کرد و متوجه شد در پیچیده‌ترین عضو بدن چه می‌گذرد.»
در همین راستا، «جک گالانت» از عصب‌شناسان دانشگاه کالیفرنیا بواسطه این دستگاه هوشمند موفق شده است «فرهنگ لغت مغز» را برای نخستین بار در تاریخ گردآوری کند تا به کمک آن بتواند افکار فرد را به تصاویر و کلمات تبدیل کند. دکتر گالانت و همکارانش که در پروژه iBrain حضور داشته‌اند در بررسی‌های خود نشان دادند که چگونه فعالیت‌های مغزی از طریق رزونانس‌های مغناطیسی تصویربرداری (fMRI) به تصاویر و کلمات معنی‌دار تبدیل می‌شوند. گروه همکار دکتر گالانت با این فرآیند موفق شدند مجموعه گسترده‌ای از مفاهیم مرتبط با فعالیت‌های مغزی را به دست آورند و به کمک آنها افکار فرد موردنظر خود را حدس بزنند.
اصلاحات ذهنی
این فناوری‌ها همچنان در مرحله آزمایشی به سر می‌برند و البته در همین سطح هم مورد انتقادهای شدید اخلاقی قرار گرفته‌اند. دکتر گالانت در این خصوص گفت: «ما بدرستی نمی‌دانیم که فناوری با چه سرعتی به جلو حرکت می‌کند و در چند سال آینده چگونه همه مردم جهان می‌توانند از تفکرات یکدیگر مطلع شوند. با این توضیح اگر افکار را می‌توان رمزگشایی کرد، آیا می‌توان آنها را تغییر داد؟»
تصور کنید که اگر چنین اتفاقی بیفتد در یک روز می‌توانید یک فرد کاملاً آماتور را به یک متخصص زبده تبدیل کنید. این همان پروژه‌ای است که یکی از دانشمندان پروژه iBrain به نام «کریس بِرکا» آن را دنبال می‌کند. این عصب‌شناس بر این باور است که ورزشکاران، هنرمندان و دیگر افراد متخصص یک وضعیت ذهنی دارند که روی یک مسأله متمرکز هستند. منطقه‌ای از مغز آنها که درگیر این مسأله است در مغز همه افراد وجود دارد و آماتورها هم می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. این منطقه مخصوص مهم‌ترین فعالیت‌ها را در مغز افراد متخصص انجام می‌دهد.
فناوری‌های ساخته‌شده مخصوص نظارت بر فعالیت‌های مغزی به گونه‌ای توسعه یافته‌اند که می‌توانند در طول انجام یک وظیفه بخصوص تمام اتفاقاتی را که در مغز فرد صورت می‌گیرد ثبت کنند و روی نمایشگر رایانه‌ای نشان دهند که در چه نقطه‌ای عملکرد مغز به حداکثر می‌رسد و فرد به بهترین شکل تخصص خود را انجام می‌دهد. این فناوری در اصل همان ابزاری است که مغز انسان را هک می‌کند تا ضمن اینکه بتوانیم افکار مردم را بخوانیم، از طریق آن افکار آنها را هم تغییر دهیم و تفکرات جدید مد نظر خود را برای آنها ایجاد کنیم.
ولی به نظر شما اگر مردم بتوانند مغز یکدیگر را هک کنند و افکار هم را بخوانند چه اتفاقی می‌افتد؟ برنامه‌نویسان رایانه‌ای سعی می‌کنند با دورزدن سیستم‌های امنیتی وارد سیستم نرم‌افزاری مورد نظر شوند. در انسان‌ها حس بویایی می‌تواند از طریق مغز هک شود و با روش مشابه کنترل آن در اختیار هکرها قرار بگیرد.
دکتر گالانت و همکارانش با استفاده از یک بو سعی کردند مغز افراد را در حالی که خواب بودند، کنترل کنند. این گروه تحقیقاتی توانستند با تحریک کردن افراد و کنترل مغز آنها جلوی تحلیل برخی بوها را بگیرند یا او را مجبور کنند که فقط یک بوی خاص را بفهمد. اگرچه این اتفاق شبیه فیلم‌های علمی-تخیلی است، ولی باید اعتراف کرد که در بررسی‌های علمی راه ورود به مغز ما مشخص شده است و در حالت آزمایشگاهی محققان توانسته‌اند با هک کردن مغز حواس ما را کنترل کنند.
منبع: روزنامه ایران