مجلس عصر چهارشنبه ۱۴-۱۲-۹۲ (ترجمه‌های قرآن – معانی پیچیده لغات – لزوم دانستن معانی لغات قرآن-خانم‌ها)

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

قرآن ترجمه‌های مختلفی شده است نمی‌شود گفت غلط است، همه‌اش در واقع درست است. همین‌که ترجمه‌های مختلف بشود شاید هدف خود قرآن هم همین‌طور بوده است. برای اینکه خیلی لغات، عجیب و قریب است. در مورد امر محالی می‌خواهد بگوید می‌فرماید: حَتَّى يَلِجَ الْجَمَلُ فِي سَمِّ الْخِيَاطِ (أعراف/۴۰) این کار نمی‌شود يَلِجَ، مگر اینکه شتر از سوراخ سوزن بگذرد. این ترجمه‌ای است که ما از اول می‌دانستیم. درست هم است ولی یک ترجمه دیگری هم دارد برای اینکه جَمَلُ در آن تاریخ به معنای طناب کلفت، هم می‌آید. سوراخ سوزن هم که معلوم است بعضی‌ها می‌گویند حتی وقتی که آن طناب کشتی از سوراخ سوزن رد بشود. ما می‌گوییم مگر وقتی که شتر از سوراخ سوزن رد شود. البته این ترجمه صحیح‌تر است. شاید قرآن هر دو را مورد نظر داشته باشد، برای یک شترْ سوار، آن شتر خیلی مشکل و مُحمل است. ما سوئد بودیم بچه‌ها را (نه بچه‌های خیلی کوچک) به باغ وحش آورده بودند و نشانشان می‌دادند این شتر است که شتر ندیده بودند. خیلی طبیعی هم است برای آنکه آن سالی پاریس بودیم خیلی برف آمد. مرحوم خانمم در کلاس‌های خیاطی و … که مجانی گذاشته بودند یاد می‌دادند، [شرکت می‌کرد]. خانمم می‌گفت چند تا از خانم‌های سیاه‌پوست برف دیدند، ترسیدند که کره زمین منفجر می‌شود، می‌ترسیدند می‌گفتند این‌ها چیست؟ ماها راحت می‌گفتیم برف! برای ما که شتر دیده‌ایم شتر از سوراخ سوزن برود خیلی جالب‌تر است تا اینکه بگوییم طناب! خیلی از این آیات هست که الان یادم نیست. مسلط بر این آیات نیستم (آیات را می‌دانم، خواندم ولی مسلط نیستم حافظه ‌هم ندارم که الان یادم بیاید که مثال دیگری بزنم) سوره انعام را که در این روزها می‌خوانیم ترجمه‌اش هم بخوانیم بسیار خوب است. ولی ترجمه بهتر است [به صورت] شخصی و در منزلتان که انواع ترجمه‌ها را که می‌بینید، بخوانید بعد در موردش فکر کنید.

مثل نماز، می‌دانید که از عبادات است. نماز مناجات با خدا است و مناجات (نجوا، معاشقه) باید تکی باشد جمعیتی نمی‌شود. ولی چرا نماز را در اسلام به جماعت می‌خوانند؟! ولی نماز تراویح یعنی نمازهای مستحبی را نباید به جماعت بخوانید. یکی از اختلافات بین فقهای شیعه و سنی همین است. که ما می‌گوییم نماز تراویح را نباید به جماعت خواند. حالا چرا؟ چطور آن نماز، که نماز اصلی ماست و باید بخوانیم می‌توانیم به جماعت بخوانیم، ولی اینها نماز شخصی است. ترجمه قرآن هم همین طور است. در جایی دیدم که [نوشته بود] قرآن به چند صد زبان دنیا ترجمه شده است. فرانسه، انگلیسی، اسپانیایی و … شاید بیست تا بیشتر، ما نمی‌شناسیم ولی به همه‌ی زبان‌ها ترجمه شده است. این حُسن را دارد وقتی آن کسی که عربی نمی‌داند وقتی بخواهد در مورد قرآن فکر کند، در قرآن غرق شود زبان خودش باشد بهتر است. ولی در غیر این صورت چون قرآن این عبارتی است که خداوند به پیغمبر گفته، عمده این است به هر جهت صدور این عبارات به پیغمبر به زبان عربی بوده و ما تیمناً می‌خواهیم همان طوری باشد. یعنی همان‌طور که خدا به پیغمبر گفته ما به زبان بیاوریم، این است که به زبان عربی باید بخوانیم. اصلش عربی است منتهی برای فهم دقیقش باید [به زبان خودمان بخوانیم] کما اینکه قرآن را که برای ما تفسیر می‌کنند ساده‌‌ترین تفسیر، که ما می‌فهمیم، تفسیر بیان‌السعادة، البته عربی است ولی ترجمه کرده‌اند. مرحوم آقای رضاعلیشاه (رحمةالله علیه) بعضی جاهایش و مابقی آن را، آقای رضاخانی و دکتر ریاضی ترجمه کرده‌اند.

وقتی بخواهیم در مورد قرآن تفکر کنیم. عربی‌اش را که می‌گوییم فارسی آن را هم باید بدانیم. بر همین حساب بود گفتم نماز که می‌خوانید جز تعهدات بیعت نیست ولی با تأکیدی که من کردم گفتم معنی این را باید بدانید وقتی نماز می‌خوانید یا قرآن می‌خوانید بدانید چه می‌گویید! البته گاهی اوقات اگر بدانید خیلی کارتان سخت‌تر می‌شود. مثالش در خود نماز سوره حمد بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ الْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ … در اینجا هفت آیه‌ای که هست إِيَّاكَ نَعْبُدُ وإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ این را ما همین‌طور می‌گوییم، اگر نگوییم اصلاً نمازمان درست نیست. باید بگوییم چون جزء سوره‌ی حمد است معنایش چه هست؟ معنایش این است که خدایا فقط تو را می‌پرستیم و فقط از تو یاری می‌خواهیم. اگر خیلی در این آیه دقت کنیم، اصلا دیوانه می‌شویم این چه دروغی است که ما به خدا می‌گوییم. ولی خدا گفته این را بگو برای اینکه با تکرارش همین طور خواهی شد. بنابراین در نماز و در همه چیزها به معنی توجه کنید یعنی همانقدر که می‌گویید بفهمید چه می‌گویید. مثل اینکه اگر به فارسی بگویید خودبخود می‌دانید چه می‌گویید و چه می‌خواهید، این هم همینطوری باشد، آیات قرآن هم همین‌طور. البته بعضی آیات؛ بخصوص در داستان‌هایی که خداوند می‌گوید، نکات کوچکی هست که آنها را اگر ما به معنای عربی توجه کنیم آن نکته ریز بر ما آشکار می‌شود. اتفاقاً من هر دوری که قرآن می‌خوانم یک نکته جدیدی بر من کشف می‌شود.

ختم انعامی که انجام می‌دهید بسیار خوب است البته خوبترش این است که همان وقتی که می‌خوانید معنایش هم بدانید، هر جا معنایش را نمی‌دانید یادداشت کنید و بپرسید. ان‌شاءالله موفق باشید.