دل و عشق در اصطلاح صوفیان

دکتر ذبیحالله صفا – این قلبی که اهل تحقیق از آن سخن گویند چیست؟ آیا این دل همان پارهگوشت صنوبریشکل است که در سینه داریم و یا لطیفهای ربانی و روحانی کـه از آن به دل و روح و انسان و عقل هم تعبیر نمودهاند؟ مولانا جلال الدین فرمایند:
در اين مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرايی در اديان ابراهيمی، جايگاه مهدويت در تصوف در قرون دوم ببعد را بررسی كردهايم. مولانا بر اين باور است كه در هر دوره از تاريخ بشری، ولیای وجود دارد. وجود اين ولی، موجب آزمايش مردم است و اين آزمايش، تا روز رستاخيز ادامه خواهد داشت.
دیدار ابوعلی سندی با بایزید بسطامی شاید نخستین آگاهی ما در این زمینه باشد. پس از آن سفر تبلیغی حلاج است که از طریق دریا به هند رفت. از زمان غزنویان به بعد بود که اسلام توسط بزرگان دین، بهویژه صوفیان به نقاط دوردست هند راه یافت. کهنترین نشانههای ارتباط تصوف اسلامی با شبه قاره به سدههای ۳ و ۴ق میرسد.