آنان دیوان شمس مولانا را نیز مانند بسیاری کتاب های دیگر به همان شیوه، بدون جدا کردن ابیات و غزل های الحاقی و رفع یا دست کم یادآوری تصرفات کاتبان، به طریقه چاپ سنگی منتشر ساختند. اما تعداد همین نسخه های پر غلط هم، به سبب شمارگان محدود نشر آن، چنان نایاب یا دست کم، کمیاب بود که مولانا دوستی جوان چون شادروان فروزانفر با همه شور و شوقی که برای دسترسی به غزلیات مولانا داشت،  نتوانست نسخه ای از آن را در مشهد به دست آورد و منتظر ماند تا در سال 1303 خورشیدی به تهران سفر کند. در تهران، شادمان از آن بود که گاهی در محفل انسی یا در تابستان، هفته ای یک روز، غزل های مولانا را از زبان مرحوم حاج شیخ عبدالله حائری مازندرانی بشنود که گزیده ای از غزل های مولانا و دیگر شاعران را به خط خود ترتیب داده بود.

ابراهيم ادهم از شخصيتهاي برجسته دوره هاي اوليه تصوف اسلامي است. وي يکي از حکام بلخ بود که به دليل تحول روحي، ناگهان از زندگي شاهانه دست شست و ترک دنيا گفت. برخي واقعيتهاي زندگي او شباهت قريبي با زندگي بودا دارد و همين امر از بعضي جهات ابراهيم را نسبت به ساير متصوفان در مرکز توجه قرار داده است. ابراهيم ادهم در عرفان و ادبيات نقاط مختلفي از اين جهان پهناور شهرت يافته است از جمله ادبيات زبانهاي متعدد جنوب شرق آسيا که به نحوي به انديشه ها و زندگي اين عارف بزرگ توجه داشته اند.

 رويكرد شهيد اول به عرفان و تصوف: شهيد اول، در مقام جمع شريعت، طريقت و حقيقت به تصوفي ناب مي نگريست . بنابراين مي توان گفت شهيد اول متمايل به نوعي از تصوف و عرفان بوده است كه در گروهي از عالمان شيعه مانند ورام، سيد ابن طاووس و ابن فهد حلي وجود داشته است.روش اخلاقي شهيد ثاني: شهيد ثاني در حوزه هاي علميه بيشتر به عنوان يك فقيه مطرح است. بي ترديد شهيد ثاني از استوانه هاي عظيم فقهي است، اما درخشش فقهي اين بزرگوار، باعث مغفول ماندن ديگر ابعاد شخصيتي وي شده است.

فهرست تعريفات علمي و اسامي فرقه‌ها، فهرست كتب، فهرست اعلام تاريخي و جغرافيايي و سرانجام شجرة نسب آل نوبخت، تكميل‌كنندة مطالب اين كتاب عالي و ارزشمند است. بي‌ترديد در اين مجال نمي‌توان حتي به اختصار در اين باب وارد شد، زيرا ظهور و استمرار شيعه، از مهم‌ترين حوادث تاريخ اسلام و بلكه جهان است. اثري ژرف بر سير تاريخ داشته و بخصوص در خاورميانه، شمال آفريقا و شبه‌قارة اسلامي نيز اثري چشمگير داشته است. كتاب مستطاب استاد عباس اقبال آشتياني، سرسلسلة مطالعات جديد در اين دوره است و به نظر مي‌رسد 

با رعیت صلح کن، وز جنگ خصم ایمن نشین/ زآن که شاهنشاه عادل را رعیت لشکر است.  در یک نگاه کلی شاید بتوان گفت سه اصل عدالت، واقع بینی و اعتدال‌گرایی از مهم‌ترین اصول حکمت عملی و اندیشه‌ی سیاسی سعدی محسوب می‌شوند. به باور سعدی عدل و احسان و انصاف خداوندان مملکت، موجب امن و استقامت رعیت است و عمارت و زراعت بیش اتفاق افتد.  سعدی واقع بینی دشمنان را بهترازنیک بینی غیر واقع بینانه ی دوستان می‌داند. از صحبت دوستی برنجم/ که اخلاق بدم حُسن نماید/ عیبم هنر و کمال بیند/ خارم گُل و یاسمن نماید/ کو دشمن شوخ چشم ناپاک/ تا عیب مرا به من نماید. در جای دیگر نیز می‌گوید: زدشمن شنو سیرت خود که دوست/ هر آن‌چه از تو آید به چشمش نکوست. 

موسیقی ِ الفاظ ِ حافظ و گوش نوازی ِ کلمات آن نیز یکی دیگر از خصوصیات ِ برجسته شعر اوست . شعر او ، هنگامی که به طرز معمولی خوانده می شود ، گوش نواز است ؛ چیزی که در شعر ِ فارسی نظیرش انصافآ کم است . بعضی از غزلیات دیگر هم البته همین گونه است . در معاصرین ِ او ، خواجو نیز همین طور است . بسیاری از غزلیات ِ سعدی بر همین سیاق است . بعضی از مثنویات نیز چنینند ، اما در حافظ  این یک صبغه کلی است و کثرت ظرافتها و ریزه کاریهای لفظی از قبیل ِ جناسها و مراعات ِ نظیرها و ایهام و تضادها و تناسبها الی ما شاء الله . شاید کمتر بتوان غزلی یافت که در آن چند مورد از این ظرافتها و ریزه کاریها و ترسیمها و منابع لفظی وجود نداشته باشد

حکايت: «[حسن بصري] دو هفته يک بار مجلس گفتي. هر بار که بر منبر شدي و رابعه [عَدَويه] حاضر نبودي، فرود آمدي. يک بار گفتند: «چندين بزرگان و محتشمان حاضرند، اگر پيرزني حاضر نباشد چه شود؟» گفت: «شربتي که ما از براي [حوصله] پيلان ساخته باشيم، در سينه موران نتوان ريخت!» و هرگاه که مجلس گرم شدي و آتش در دل‌ها فتادي و آب از چشم‌ها روانه شدي، روي به رابعه کردي و گفتي: … اين همه گرمي از يک آه جگر و دل تست».[6] 

در ابتدای ماه مبارک رمضان 1417 قمری وضعیت جسمانی آن حضرت رو به ضعف رفت و روز قبل از رحلت فرموده بودن که چند شب است که نمی خوابم ولی با وجود کسالت زیاد فریضه روزه را ترک نکردند و گویی حالت کسی را داشتند که به ضیافتی فراخوانده شده و منتظر رفتن هستند. بالاخره در صبح پنجشنبه 6 رمضان 1417 برابر 27 دی 1375 شمسی به واسطه عارضه ایست قلبی روح ملکوتی آن مقتدای عرفان از قید و زحمت تن رهایی یافته و به وصال محبوب رسید و تمامی ارادتمندان را به سوگ خود نشاند. 

گفته اند: عشق افراط در محبت است و آتشی که در دل عاشق حق می افتد و جز حق را می سوزاند: این عشق امری الهی است و آمدنی است نه آموختنی.

بزرگان عرفا، از عشق و معانی آن بسیار سخن گفته اند.

عشق از دیدگاه قاضی غیرقابل بیان است و جز به رمز از آن نمی توان سخن گفت.

به اعتقاد او «… دیوانگی عشق بر همه عقل ها فزون آید، هر که عشق ندارد، مجنون و بی حاصل است، هر که عاشق نیست خودبین و پرکین باشد و خود رای، بود عاشقی بیخودی و بی راهی باشد»

… در عشق قدم نهادن،‌ کسی را مسلم شود که با خود نباشد، و ترک خود بکند و خود را ایثار عشق کند. عشق آتش است، هرجا که باشد جز او رخت دیگری ننهند. هرجا که رسد سوزد و به رنگ خود گرداند… کار طالب آن‌ست که در خود،‌ جز عشق نطلبد. وجود عاشق از عشق است، بی‌ عشق چگونه زندگانی؟ »

 پنج سال پس از انقلاب کبير فرانسه و بعد از يک دوره وحشت «روبسپير» از فرماندهان بزرگ اين انقلاب به دست دوستانش اعدام شد. 28 جولاي روز اعدام وي به نام روز ترميدور خوانده شد. اکنون نيز در فرهنگ سياسي جهان دوران ترميدور به دوراني گفته مي شود که در پي هر انقلاب بزرگ پديد مي آيد و در طي آن انقلابيون به حذف يکديگر از راه هاي مختلف مي پردازند ولي چگونه مبارزاني که در کنار يکديگر مي جنگند پس از پيروزي دست به کشتن هم خواهند زد؟